Dünya bilimi nerededir yeni bilgiler nasıl öğrenilir

Ülkemizin değişik üniversitelerinde bulunan çeşitli öğrencilerden, özellikle yüksek lisans öğrencilerinden aldığım mesajlarda bana genellikle bilimsel kaynak arama konusunda yardımcı olmam istenmektedir. Bu genç araştırmacılara yardımcı olmak amacıyla bu yazıyı “kaynak bulma” konusuna ayırdım. Umarım faydalı olur.

Bilim konusunda şu gerçekleri bir hatırlayalım:

1-Bilim bir birikimdir, yani her seferinde tekerleği yeniden icat etmez. Bilim kendinden önceki bulgulardan, bilgilerden yararlanır ve onları biraz daha ileriye götürmeye çalışır.

2-Bilim evrenseldir, bilimsel gerçekler bazı ülkelerin özel koşularına uygulanırsa da bulguların başka koşullarda, başka ülkelerde de kullanılabileceği gerçeğini göz önüne alır.

3-Bilim adamları yeni bir konuyu araştırırken, aynı konuda daha önce neler yapıldığını öğrenmek durumundadır. Böylece adına “literatüre taraması” dediğimiz bir ön araştırma ile o konuda bilinen şeylerin ne olduğunu anlamaya çalışır. Yani aynı veya ilgili konuda başkaları neler yapmış, bilimi nereye getirmiş öğrenerek, bu bilinenlere yeni “bilinenler” eklemek için araştırma planları yapar.

4-Bu araştırmalar kuramsal olduğu kadar, bilim için bilim veya bilimin bir soruna veya konuya uygulanarak yeni koşullarda ne gibi sonuçlar elde edileceğini veya var olan yahut kullanılan bir yöntemi daha iyi hale getirmek için yeni yollar araştırır, testler, anketler, gözlemler, ölçümler yapar.

5-Bu bakımdan sadece ülke içinde kendi dilimizde yapılmış araştırmaları ve yayınları bilmek çoğu kez yeterli olmayabilir veya o konuda bir araştırma yayımlanmamış olabilir. Ayrıca bilimin evrenselliği gereği, başka dillerde yayımlanan araştırmaları ve yayınları da bulmak ve öğrenmek durumundayız.

Peki bu konularda yayımlanan araştırmaları nasıl buluruz? Kanımca bir araştırmacının belirli bir konuda başvuracağı yollar şöyledir:

-Araştıracağı “konu”nun-anahtar kelimelerini-key words” yazarak internette bir tarama yapar. Bunun için Google Scholar arama motoru önemli bir işlev yapabilir. Hem kolay hem parasız hem de güvenli bir sİstem. Tek kusuru aramanın sadece anahtar kelimeye yazar ismi ile sınırlı olması ve karşılaştırmaya yer vermemiş olmasıdır.

-Harzing Publish or Perish Index- “Harzing Yayımla veya Yok Ol” Endeksi-Bu endeks herkese açık, internette kullanılabilecek türden, kapsamı daha geniş olan bir endekstir. Bu sistem de Google arama motorunu kullanır fakat fazladan daha değişik endekslere de başvurur, ayrıca karşılaştırma ve analiz yapabilme olanağı sağlar. Aslında bir yazılım programı olup, objektif olarak yayınları araştırır ve bu araştırmaların başka araştırmalara nasıl katkı yaptığını, etkilediğini (impact) de analiz eder. Bu endeksi dünyanın her tarafında akademisyenler bilimsel araştırmalar için kaynak bulmak, hangi akademisyenin hangi alanda yayın yaptığını araştırmak ve bunlara yeni yayınlarında kaynak olarak atıf verip kullanmak üzere başvururlar. Bazı üniversiteler yeni öğretim üyesi alırken onların yayınlarını ve yayınlara verilen atıfları da burada inceler. Böylece bilimsel atıfların sayısı bu bilim adamının kendi alanında başkalarının çalışmalarına ve bilimsel yayınlarına ne kadar katkıda bulunduğunu ve onların düşüncelerine ne kadar etki ettiğini de ortaya çıkarır. Daha başka bir deyimle onların hem dünya bilimine hem de ülke bilimine katkılarını ölçen bir yöntemdir.

Bu endeks çok değişik başka endekslerden de yararlandığı için kapsamı daha geniştir. Endeksin Internet sitesinde yararlandığı değişik endekslerin isimleri verilmiş ve nitelikleri özetlenmiştir. Bu endeksin arama motoru internetten para ödemeden indirilerek istenilen dalda, istenilen konuda yapılan bilimsel araştırmaları kimlerin yaptığı-yayınlarına bakarak-veya istenilen bilim adamının yayınlarına verilen atıflar öğrenilebilir. Bu atıflara ulaşılarak yayın taraması genişletilebilir. Bu endekste dikkat edilecek nokta eğer aranan konu veya kaynağın uluslararası boyutu, yani dünya biliminin ulaştığı nokta incelenecekse sadece yabancı dille yapılan taramalar dikkate alınmalıdır. İlgilenenler bu indeksin arama motorunu oluşturan yazılım programını aşağıdaki internet bağlantısından indirilebilirler: http://www.harzing.com/

 -Bazı araştırmalar özel olarak hazırlanmış fihristli dergilerden veya özel bilgi bankalarından bulunabilir, örneğin AİB/İNFORM bu konuda saygın bir konuma sahiptir. Fakat pahalı bir abonelik gerektirir.

-Science Citations Index-Bilimsel Atıflar Endeksi isimli bir özel yayında konuyu veya yazarın adını koyup araştırarak belirli disiplin veya daha dar ve özel ilgi alanlarında kimlerin yayın yaptığını veya belirli kişilerin bu konudaki yayınlarını kimlerin kullandığını veya bu kişilerin yayınlarının listesini elde eder. Bilimsel Atıflar Endeksi, bir bilimsel çalışmayı, araştırmayı, kimlerin kullandığını, yani bu araştırmaların başka araştırmalara nasıl etki ettiğini, kimlerin bu araştırmadan yararlanarak yeni araştırmalar yaptığını ölçer. Bilimsel Atıflar Endeksi herkese açık olan bir kaynak değildir. Ona belirli bir ödeme yapılarak üniversite kütüphaneleri abone olurlar. Böylece bu kaynaklara ulaşmak sayıca kısıtlanmış bir grup kullanıcıya ait hale gelir. Bilimsel Atıflar Endeksi hem temel bilimleri, hem uygulamalı bilimleri, hem de toplumsal bilimlere ait atıfları kapsayan türleri vardır-Social Science Citations Index gibi. Bu kaynakları kullanarak istediğiniz konuda kimlerin ne yazdığını ve bu yazılarının kimlere kaynak olduğunu, yani bu kişilerin dünya bilimine olan katkılarını ve etkilerini öğenebiliriz. Science Citations Index her akademik yayını listesine almadığı için kapsam alanı sınırlıdır ve ulaşılacak yayın sayısı da buna göre daha küçüktür. Dünyanın en saygın akademik atıflar dergisi olarak kabul görmektedir..