Kamala Harris’in 'ekonomik planı'nda neler yer alıyor?

Oğuz Büber - Muhalif Analiz

ABD’de Demokrat Parti Başkan Adayı Kamala Harris seçimlere kısa bir süre kala vaatlerini duyurmaya devam ediyor. Son olarak saatler önce Pittsburg’da ekonomi politikasına dair açıklamalarda bulunan Harris ideolojik olarak değil pragmatist bir şekilde hareket edeceğinin altını çizdi.

Rakibi Cumhuriyetçi aday Donald Trump, gerek konuşmalarında gerek sosyal medyada Harris hakkında sık sık ‘Marksist’ nitelendirmesinde bulunuyor. Bu söylemlere karşı çıkan Harris, kendisini hem ‘işçilerin ve sendikaların güçlü bir destekçisi’, hem de kapitalist olarak tanımladı. Hatta tam olarak şu ifadeyi kullandı: “Ben bir kapitalistim. Serbest ve adil piyasalara inanıyorum.”

Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump’ı milyarder sınıfın adayı olarak gösteren Harris, kendisini ise orta sınıfın temsilcisi olarak tasvir ediyor. Orta sınıfı ABD ekonomisinin merkezine koyma sözü veren Demokrat aday, Trump’ın başkan olması halinde ise sadece ‘kendisine ve kendisi gibi insanlara’ yardım etmekle ilgileneceğini söylüyor.

Harris, rehber alacağını belirttiği ekonomik gündemi Beyaz Saray’da açıklarken, milyonlarca Amerikalının geçim sıkıntısı yaşadığına dikkatleri çekti.

Amerika’da yaşam maliyetinin halen çok yüksek olduğunu kabul eden başkan adayı, bu durumun Covid-19 salgınıyla küresel ekonomideki çalkalanmalardan önce de böyle olduğunu belirtti.

Pensilvanya eyaletinin Pittsburgh kentindeki Ekonomi Kulübü’nde konuşmasını gerçekleştiren Harris; ailelere, küçük işletmelere ve imalatçılara destek verecek politikanın ana hatlarını çizdi.

ABD Başkan Yardımcısı, orta ve alt sınıf Amerikalılar için yaşam maliyetlerini düşürmeyi, vergi teşvikleri ve diğer vergi değişimlerini kullanarak ekonomi genel anlamda canlandırmayı hedefleyen bir dizi ekonomik öneri açıkladı.

Harris’in yer verdiği bazı fikirler Başkan Joe Biden’ın hali hazırdaki ekonomi gündeminde yer alan yarım kalmış işlere de dayanıyor. Ancak yeni politikada bunların da kapsamı ve boyutu genişletiliyor.

Şu ana dek bilinenler ise şöyle:

Endüstriyel teşvikler

Harris, daha fazla yerli üretimi teşvik ve ‘gelecek yüzyılı şekillendirecek’ sektörlere yatırım yapmak için yeni vergi kredilerinin sözünü verdi. Belirttiği ‘gelecek yüzyıla yön verecek dallar’ arasında şunlar yer alıyor: biyo-üretim, havacılık, yapay zeka, kuantum hesaplama ve blok zinciri, gelişmiş nükleer enerji.

Yanı sıra; demir, çelik, kömür ve diğer geleneksel sanayi topluluklarını genişletmek için vergi teşvikleri sunacağını belirtiyor.

Teşviklerin ve yatırımların büyüklüğüne ve kapsamına dair ise şu an için bir detay açıklanmadı.

Ulusal Bilim Vakfı, Enerji Bakanlığı Ulusal Laboratuarları ve diğer kurumlar aracılığıyla Amerika’nın temel teknoloji araştırmalarına yeni yatırımlar gerçekleşeceğini de ifade etti.

Varlık vergisi

Biden’ın vermiş olduğu yılda 400 bin dolardan az kazanan hanelere vergi koymama sözünü Harris da yineledi.

Harris, Biden’ın 2025 mali yılı bütçe teklifinde yer alan ve en yüksek gelir vergisi oranını yüzde 37’den 39,6’ya çıkaracak olan yaklaşık 5 trilyon dolarlık vergi artışlarının çoğunu ise sessiz bir şekilde destekledi.

Bunların içerisinde; gerçekleşmemiş sermaye kazançları da yer almak üzere, 100 milyon doları aşan servete sahip kişileri için yeni bir yüzde 25 asgari vergi bulunmaktadır.

İşletmeler vergisi

Harris, eski Başkan ve şu anki rakibi Cumhuriyetçi Donald Trump’ın şirket vergi oranlarını yüzde 35’ten 21’e indiren 2017 vergi yasasını kısmen tersine çevirerek kurumlar vergisi oranını yüzde 28’e çıkarmayı teklif ediyor. Bu adım, bütçe uzmanlarının hesaplamalarına göre federal hükümetin on yıl içerisinde 1 trilyon dolar kazanması demek. Fakat Wall Street’in aktardığına göre aynı hamle şirket karlarında düşüş olacağına da işaret ediyor.

Çocuk vergi kredisi

Biden’ın koronavirüs döneminde tek sefer için getirdiği ‘çocuk vergi kredisi’ kararının kalıcı hale getirilmesi Harris tarafından destekleniyor. Harris; şu anda 2 bin dolar krediyi 3 bin 600 dolara çıkarırken, 2025 yılının sonrasında bin dolara düşürmeyi planlıyor.

Bunun yanı sıra yeni doğan bebekleri olan aileler için tek sefere mahsus olmak üzere 6 bin dolarlık bir kredi de önerildi.

Aynı konuya dair Trump cephesinden de bir öneri geldi. Trump’ın yardımcısı JD Vance, yıllık çocuk vergi kredisini 5 bin dolara çıkarmayı teklif etse de, fiki resmiyette karşılık bulmadı.

Uygun fiyatlı konutlar

Demokrat Parti başkan adayının yeni inşaatları teşvik etme, vergi teşvikleri aracılığıyla kiracılar ve ev satın almak isteyenler için maliyetleri düşürme konusunda ayrıntılı planları bulunuyor.

İlk defa ev sahibi olacaklar ve uygun fiyatlı kiralık ev inşa edecekler için vergi kredileri, yanı sıra gelecek dört yıl süresince ilk defa ev alacaklara peşinat ödemelerinde yardımcı olmak amacıyla 25 bin dolarlık vergi kredisi bu teşvikler içerisinde yer alanlardan bazıları.

Harris bunların haricinde yerel yönetimlere daha uygun fiyatlı konutlar inşa etmeye teşvik etmek amacıyla 40 milyar dolarlık bir ‘yenilik fonu’ öneriyor.

ABD’de son beş yıl içerisinde; konut fiyatları yüzde 50, kiralar ise yüzde 35 oranında artış göstermiştir. Ve bu durum konut sıkıntısına bağlanmaktadır. Harris’in koyduğu hedef ise gelecek dört yılda Amerika’daki konut inşaatını 3 milyon birim arttırmak.

Küçük işletmelere vergi kredisi

Harris’in Biden’ın ekonomik planından saptığı önemli bir konu da ‘küçük işletmelere vergi kredisi’. Yeni küçük işletmeleri desteklemek için şu anda 5 bin dolarlık vergi indirimi yapılıyor. Kamala Harris bunu 50 bin dolara çıkarmayı öneriyor.

Küçük İşletmeler İdaresi’nde yer alan verilere göre; 33 milyon ABD’li küçük işletme, 2019’dan bu yana gerçekleştirilen net yeni işlerin yüzde 70’ini kapsıyor.

Çocuk bakımı

Demokrat Parti başkan adayı ‘çocuk bakımı’na dair görüşünü Eylül ayında verdiği bir demeçte net olarak ifade etmişti:

“Benim planım hiçbir ailenin, çocuk bakımı için hane gelirinin yüzde 7’sinden fazlasını ödememesidir.”

Çalışma Bakanlığı’nın rakamlarına göre; ABD’li ebeveynler çocuk bakımı için, çocuk başına aile gelirinin yüzde 19,3’ü kadar harcama gerçekleştiriyor.

Harris kampanyasındaki çocuk bakım planının nasıl işleyeceğine dair henüz detay paylaşmadı.

Yüksek market fiyatlarına önlem

Büyük firmaların aşırı kar elde ederken tüketicileri haksız yere sömürmesini engellemeyi hedefleyen, ‘gıda ve bakkaliye ürünlerinde fiyat artışına yönelik ilk federal yasağı’ yürürlüğe koyma sözü Harris tarafından verildi. Bu tür fiyat artışlarının net bir tanımı bulunmuyor, fakat ABD Senatosu’ndaki bazı teklifler yasalaşma manasında rehber olacak nitelikte.