ELIZA, yapay zekanın tarihindeki mihenk taşlarından biri olarak kabul ediliyor. 1960’larda Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Joseph Weizenbaum tarafından geliştirilen ve yapay zekanın temellerini atan bu sohbet botu, 60 yıl sonra yeniden hayata döndü. Bu, Stanford Üniversitesi ve MIT araştırmacılarının çabalarıyla mümkün oldu.
ELIZA’nın Hikayesi
Adını George Bernard Shaw’un ünlü tiyatro oyunu Pygmalion’daki Eliza Doolittle karakterinden alan ELIZA, kullanıcılarla sınırlı bir sohbet gerçekleştirebiliyordu. Terapist modu, kullanıcıların duygusal ifadelerini daha derinlemesine keşfetmelerine olanak tanıyordu. Örneğin, bir kullanıcı “Bütün erkekler aynı” dediğinde, ELIZA “Hangi açıdan?” diyerek sohbeti devam ettiriyordu.
Orijinal Kodun Bulunması
Weizenbaum’un yazdığı orijinal ELIZA kodu, uzun süre kaybolmuştu. Ancak, 2021’de Stanford Üniversitesi’nden Jeff Shrager ve MIT arşivcisi Myles Crowley, Weizenbaum’un kişisel arşivlerinde bu kodu bulmayı başardılar. Shrager, bu projeyi, “erken dönem yapay zekanın nasıl şekillendiğini anlamak için eşsiz bir fırsat” olarak değerlendiriyor.
Modern Yapay Zeka ile Karşılaştırma
ELIZA, modern yapay zekadan farklı olarak dinlemeye odaklanıyor. Yeni versiyon, orijinaline sadık kalacak şekilde tasarlandı. Shrager, “Mona Lisa’daki bir fırça darbesini düzeltmeye benzer” diyerek eski koddaki bir hatanın düzeltilmemesini açıkladı.
ELIZA, modern sohbet botlarının aksine, kullanıcıların ifadelerini derinlemesine keşfetmelerine olanak tanıyordu. Günümüz botları, cümleleri tamamlamaya odaklanırken, ELIZA, kullanıcıların konuşmayı sürdürmelerine olanak tanıyordu.
Dinleme Odaklı Yapay Zeka
ELIZA, günümüz sohbet botlarına ilham kaynağı olmaya devam ediyor. Şu anda yapay zeka sistemleri, daha az hatalı ve tarafsız bir yapı sergileyen eski teknolojilere olan ilgiyi artırabilir. Weizenbaum’un 60 yıl önce insan-bilgisayar etkileşiminde açtığı yol, bugünün yapay zekasının geldiği noktayı anlamamıza yardımcı oluyor
