ABD Dışişleri Bakanlığından bir yetkili, telekonferans yöntemi ile gazetecilere İran ile P5+1 ülkeleri arasında 2015’te imzalanan ve İran’ın nükleer programını engellemeye yönelik Ortak Kapsamlı Eylem Planı (OKEP) anlaşmasına dönüş müzakerelerinin seyrine ilişkin bilgi verdi.
Yetkili, müzakerelerde son aşamada olduklarını ve İran’ın nükleer faaliyetlerine devam etmesinden dolayı bu sürecin zamanının daraldığını belirtti.
"Artık mümkün olmayacak"
Bunun bir tahmin, tehdit veya öylesine verilmiş bir süre olmadığını belirten yetkili, "İran'ın nükleer faaliyetlerindeki ilerleme hızı göz önüne alındığında, anlaşmaya varmak için sadece birkaç haftamız kaldı. Bu noktadan sonra ne yazık ki OKEP'e geri dönmek ve anlaşmanın bize sağladığı nükleer silahların yayılmasını önleme faydalarını geri getirmek artık mümkün olmayacak" diye konuştu.
Yetkili, 10 aylık çalışma sonucunda ABD ile İran arasındaki temel farklılıkların listesini önemli ölçüde daralttığını belirterek, artık siyasi kararlar alma zamanı olduğunu ve Tahran’ın anlaşmaya dönmek konusunda gerekli kararları almaya hazır olup olmadığına karar verme zamanı olduğuna vurgu yaptı.
Müzakerecilerin, bu siyasi kararları almaya hazır olup olmadıklarını anlamak için ülkelerinin liderleri ile istişare etmek üzere başkentlerine döndüğünü aktaran yetkili, "Er ya da geç, ABD’nin OKEP’e dönüp dönmeyeceğini, İran’ın OKEP’e tam bir şekilde dönüp bu kapsamdaki yükümlülüklerini yerine getirip getirmeyeceğini veya kriz ve tansiyonun yükseleceği farklı bir gerçeklikle karşı karşıya kalıp kalmayacağımızı göreceğiz" değerlendirmesinde bulundu.
"Beklenmedik durumla başa çıkmaya hazırız"
ABD’nin karşılıklı olarak nükleer anlaşmaya dönüp, diplomatik müzakere yoluyla İran’a yönelik anlaşma kapsamına giren yaptırımların kaldırılmasını istediğini ifade eden yetkili, "İran'ın bu yola girmemeyi seçmesinin çok olası olduğunu biliyoruz ve bu beklenmedik durumla başa çıkmaya hazırız" diye konuştu.
Yetkili, İran’ın nükleer silah elde etme süresi konusunda elindeki bilgileri açıklamak istemediğini ifade etti ancak silah üretiminde kullanılmak üzere yeterli fisil malzemeyi elde etme süresini artık aylardan ziyade haftalar olarak tarif edilecek bir zamana indirgediğini bildirdi.
ABD’nin yaptırımların kaldırılması için gerekli her adımı atmaya hazır olduğunu kaydeden yetkili, İran’ın anlaşmaya dönmemeyi seçmesine ilişkin şu ifadeleri kullandı:
"Aksi bir durumda tepkimizi güçlendirmemiz gerekecek ve bu da daha fazla baskı anlamına geliyor, ekonomik, diplomatik ve başka türlü. Ve daha önce de söylediğim gibi, bu arzuladığımız bir yol değil ama hazır olduğumuz bir yol. İran'ın kararı buysa, gitmeye hazır olduğumuz bir yol. Çıkarlarımızın korunmasını ve İran'ın nükleer silah elde edememesini sağlamak için elimizdeki araçları kullanacağız."
Ne olmuştu?
İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 5 daimi üyesi ve Almanya, 2015’te İran nükleer silah programının önlenmesine yönelik OKEP’i imzalamıştı. Ancak, Eski ABD Başkanı Donald Trump, 8 Mayıs 2018’de bu anlaşmadan çekildiğini açıklamış ve İran’a ağır ekonomik yaptırımlar getirmişti.
20 Ocak 2021’de görevi devralan Demokrat Başkan Joe Biden ise ilk icraatlarından biri olarak Dışişleri Bakanlığına İran nükleer anlaşmasına dönüş için müzakereleri başlatma talimatı vermişti.
Nisan ayında başlayan müzakerelerden henüz bir sonuç alınmış değil.
