New York Manhattan'ı çepeçevre dolaşan gergin ipin sırrı ne?

Manhattan adası başta olmak üzere New Jersey, Atlanta, St. Louis, Los Angeles, Baltimore, Dallas ve ABD'deki diğer birçok şehir ve banliyöde kabaca sadece Kuzey Amerika'da 200'den fazla şehir ve kasabanın etrafını çepeçevre saran görünmez bir ip var.

Bu durum sadece Amerika'ya özgü değil, Avrupa'da Amsterdam, Londra gibi birçok kentte de var. Şehirlerin etrafını çevreleyen misina benzeri bu iplerin sırrı ne?

Tuhaf Bir Yahudi İnancı Olan Eruv

Yahudi inancında haftanın altı günü çalışmaya ve dünya işleri ile ilgilenmeye bir günü ise dinlenmek ve tanrıyı anmaya ayrılmıştır. Şabat olarak adlandırılan bu günde (cuma günü güneş batımı ile başlar cumartesi güneş batınca biter) çalışmanın her türü kesinlikle yasaktır.

Bu kural, Talmud adı verilen yahudi hukukunda şu şekilde belirtilmiştir:

"Altı gün iş yapılacak; ama yedinci gün, rab'be kutsal olan kutsal bir dinlenme şabatı'dır; şabat gününde kim bir iş yaparsa, kesinlikle ölümle cezalandırılacaktır. şabat sonsuza dek benim ve israiloğulları arasında bir işarettir; çünkü rab göğü ve yeri altı gün içinde yarattı ve yedinci günde işten ayrıldı ve dinlendi."

Peki iş yapmama konusuna neler dahil?

Neredeyse her şey, yahudi kaynaklarda yapılamayacak 39 şey listelenmiştir. 

Herhangi bir şey bir yerden alınıp bir başka yere taşınamaz. Bu yüzden şabat gününde bir kişi cep telefonunu alıp dışarı çıkamaz. Evinin anahtarını bile taşıyamaz. Bebeği var, bebek arabası ile gezdirecek... gezdiremez. Hasta birisi tekerli sandalyesi ile dolaşamaz. Çünkü tekerlekli sandalyeyi taşıyor ve bir iş yapmış oluyor.

2 harften uzun yazı yazamaz, ateş yakamaz, yanmış ateşi söndüremez, bahçe işleri ile uğraşamaz, ekin ekemez, ekin toplayamaz, örgü öremez, örgü sökemez, bebeğini kucağına alıp bir yerden bir yere bile götüremez.

Yapması gereken tek şey ailesi ile bir araya gelerek, önceden hazırlanmış şabat yemeklerinden yemek, sinagoglarda ayinlere katılmak, sohbet etmek, tevrat okumak, kendini dinlemek. Ama bu kurallar oldukça sert ve uyulması zor, hele engelli bir yakınınız varsa. Özellikle bir şeylerin bir yerden başka yere taşınamaz olması günümüz hayatıyla neredeyse bağdaşmıyor.

Eruv birleştirilmiş özel alanlar demek. Şabatta yapılamaz denilen şeylerin bir kısmını ev içinde yapmak serbest. Mesela bir şey taşınamaz kuralı evde bir ölçüde esnek. Bardak ev içinde masadan alınıp içeri getirilebilir. Ama dışarda bu yapılamaz. Bebek arabası ev içinde sürülebilir. Ev kavramının içine evlere ait avlular da dahil. Etrafı duvarla çevrili bir bahçeniz varsa o bahçenin içinde eşyaları taşıyabilirsiniz. Ama kapıdan dışarı çıktığınızda bu yapılamaz.

Yahudi alimleri hem şabatta saygısızlık yapmamak hem de günümüz dünyasına uyum sağlamak için bu avlu ve etrafın duvarlarla çevrili olması durumunda kazanılan esneklik hakkını biraz daha farklı yorumlayıp şehirlerin etrafını saran bu ipler ile kocaman şehrin tamamını bir Eruv alanı yani içinde eşya taşınabilen büyük bir avlu haline getirmiş olarak kabul etme yolunu seçmişler.

Şehrin kimi doğal bölümlerini duvarın bir parçası olarak görüyorlar. Doğal kısımla kapanmayan alanlarda ise direklere ip geriliyor. Mesela bir nehir varsa o nehri sınır olarak kabul edebiliyorlar. Tren rayını, bir binayı vs... ama elektik direklerindeki telle sınır olamıyor. Çünkü elektrik telleri direklerin üstünden geçmiyor. İp ya da tel direğin en üst noktasına bağlı olmalı. Çünkü direkt bir kapının kolonu olarak hayal ediliyor. İp ise kolonun üzerinde duran kiriş:

Bu yüzden mümkünse Eruv alanını belirleyecek sınır ipinin asılı olduğu ip için özel direkler dikiyorlar. Bu mümkün olmaz ise direktlerin üzerine kendi direklerini monte ediyorlar. Buradaki plastik beyaz boru o ilave direk, ip onun en üstünden geçiyor:

Bir alan bu şekilde arada hiç boşluk kalmayacak şekilde çevrelenmişse o alan içinde yahudiler kısmen özgür olabiliyor, şabat kuralları esniyor. Çünkü o çevrelenmiş alan bir eruv, yani özel mülk haline geliyor.

Eruv olmayan bir alanda anahtarı taşımak için anahtarın iki ucuna bir kanca takıyorlar. Bu kancalara da deri bir şerit. Sonra bellerine sarıyorlar. Böylece anahtar bir kemer haline geliyor. Kemer takmak şabatta serbest. Ateş yakamıyorlar, ampul yakmak da bir tür ateş olduğu için yasak. Bu yüzden şabat olmayan günlerde saati ayarlanmış lambayı yakacak ve belli saatte söndürecek bir mekanizma yapıyorlar. Lamba otomatik yanıyor, otomatik sönüyor.

Kaynak: Ekşi Sözlük