Ukrayna ve Rusya, tahıl ürünlerinin Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına taşınmasına olanak sağlayan anlaşmaya imza attı. Türkiye ve Birleşmiş Milletler (BM) arabuluculuğunda İstanbul’da dün tören düzenlendi.
Ukrayna limanlarına yönelik Rusya ablukası ve ülkedeki işgal, tahılın dünya pazarlarına tedarik edilememesini ve gıda fiyatlarının dünya genelinde artmasını getirmişti.
Anlaşmayla birlikte bu sorunun hafifletilmesi için bir adım atıldığı düşünülüyor.
Ukrayna’da ne kadar tahıl var?
Ülkede yaklaşık 20 milyon ton tahıl, ihraç edilemeden bekliyor.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, bu miktarın gelecek yıl 75 milyon tonu bulabileceğini söyledi.
Savaş nedeniyle bu yıl hasadın daha verimsiz geçmesi de mümkün.
Chatham House adlı düşünce kuruluşuna göre Ukrayna’nın normalde ürettiği 86 milyon ton tahılın yüzde 30’unun bu yıl üretilmemesi bekleniyor.
Tahıl sorunu diğer ülkeleri nasıl etkiliyor?
Ukrayna, dünyanın dördüncü büyük tahıl ihracatçısı. Ayçiçek yağının yüzde 42’si, mısırın yüzde 16’sı, buğdayın yüzde 9’u Ukrayna tarafından üretiliyor.
Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı Rusya’nın da ihracatında düşme yaşanıyor.
Batı’nın Rusya’ya yönelik ambargosu tarımı hedeflemedi ancak Kremlin, dolaylı fiyat artışlarıyla ihracatın etkilendiğini belirtiyor.
Ukrayna ve Rusya, Afrika’nın buğday ihtiyacının yüzde 40’ını sağlıyor. Afrika Kalkınma Bankası’na göre, savaş nedeniyle Afrika’da 30 milyon ton gıda açığı ortaya çıktı. Bu, gıda fiyatlarında kıtada yüzde 40 artışa neden oldu.
Örneğin Nijerya’da makarna ve ekmek fiyatları yüzde 50’lere kadar arttı.
Yemen, Ukrayna’dan yılda bir milyon tona kadar buğday ithal ediyordu. BM’ye göre tedarikteki düşüş nedeniyle un fiyatları yüzde 42, ekmek fiyatları yüzde 25 arttı.
Suriye’de de ekmek fiyatları iki katına çıktı.
Anlaşma haberinin gelmesiyle küresel buğday fiyatlarında düşüş sinyalleri geldi.
Ancak Ukrayna tahılı bir an önce taşınmazsa, Ortadoğu ve Afrika’daki birçok ülkede ciddi gıda sorunları yaşanabilir.
Anlaşma sonucu abluka nasıl kalkacak?
Gıda koridorunun oluşturulmasıyla birlikte Ukrayna, tamamen kendi denetiminde olan Odessa, Pivdennyi ve Chornomorsk limanlarından ihracata başlayabilecek.
Anlaşmaya göre gıda yüklü kargo gemiler, kılavuz gemiler aracılığıyla mayınlı limanlardan Karadeniz’e ulaşacak ve önceden belirlenen rotalardan dünya pazarlarına taşınacak.
Bu süreçte, Rusya’nın ateşkes uygulayacağı ve gemilerin güvenliğini tehlikeye atmayacağı basına yansıyan haberlerde yer almıştı.
Savaştan önce ihracat nasıl yapılıyordu?
Savaştan önce Ukrayna ihracatını yüzde 90 oranında deniz yoluyla yapıyordu.
Limanların kısıtlanmasıyla kara yolu tercih edildi, tırlar ve trenler kullanıldı.
Avrupa Birliği, hem Baltık Denizi hem de Romanya’daki Constanta limanı aracılığıyla Ukrayna’nın ihracatına destek olmaya çalıştı.
Ancak Ukrayna’nın tren vagonlarının Avrupa’ya göre daha geniş olması, ciddi bir engel haline geldi. Bu durum, sınırda tahılın Ukrayna vagonlarından Avrupa tipi vagonlara aktarılmasını gerektirdi.
Bu nedenle tahılın sınırı geçerek Avrupa’ya ve Baltık limanlarına ulaşması üç haftalık süreyi buldu.
Ayda yalnızca 1,5 milyon ton tahıl sevk edildiği açıklandı.
Savaştan önce ise ayda 7 milyon ton tahıl, Ukrayna tarafından dünya pazarlarına sunuluyordu.
