Ekonomist, gazeteci ve Muhalif. yazarı Cüneyt Akman, Enflasyona dair ders kitaplarının ötesine geçen, kendi tabiriyle “aykırı” düşüncelerini twitter hesabından bir flood olarak paylaştı. İşte o paylaşımlar ve enflasyon çeşitleri.
- Betimleyici (tasvirî) bir çalışma olarak farklı enflasyon çeşitlerini saymak doğrudur. Mesela en bilineni maliyet enflasyonu ve talep enflasyonu gibi.. Ancak betimlemenin ötesine geçtiğinizde "maliyet enflasyonu"nu bile ayrı bir enflasyon türü olarak anlatmakta zorlanabiliriz.
- Enflasyon, nispî fiyatlar değil parasal fiyat genel seviyesinin sürekli (tek kerelik olmayan) ve düzensiz (uneven) artışıysa arz şoklarından kaynaklanan (ör. Petrol ambargosu, pandemi vb) girdi maliyetleri sebepli fiyat artışı ya kısmî ya da kısa süreli (sönümlenen) cinstendir.
- Demek ki yukarıdaki enflasyon tarifine göre bu tür arz şoklu "maliyet enflasyonu" bir fiyat artışı olsa da analitik açıdan gercek bir enflasyon değildir. Sürekli olan arz şoku harici "maliyet enflasyonu" da reel maliyet artışları nedeniyle olamaz.
Sürekli maliyet artışları sebep değil sonuçtur
- Yani eğer maliyetler sürekli artıyorsa bu enflasyonun sebebi (yani açıklaması) değil, sonucudur. Bütün malların parasal fiyatı arttığı için, girdi olan malların (maliyetlerin) de fiyatı artar. O zaman enflasyonun hakiki sebebi maliyet artışları olamaz.
- O zaman hakiki sebep, Friedman'ın iddia ettiği gibi "her zaman ve her yerde parasal bir fenomen olan" enflasyon para miktarının mal miktarına kıyasen hızlı artışı olabilir mi? Enflasyonun ismi bile "inflate" yani (lastik,balon vb gibi) şişme ifadesi bu yorumu destekler türde. Ancak "enflasyon parasal bir fenomendir" tezi bu haliyle olsa olsa (enflasyon tanım icabı parasal fiyatların şişmesi olduğundan) totolojik bir ifade sayılabilir. Yani herhangi bir şeyi açıklamaz.
- O kadim "miktar kuramı" denkliğinin özdeşlik değil de açıklayıcı bir denklem olup olmadığını ve tam istihdam ile paranın dönüş hızının istikrarı gibi varsayımların problemli oluşunu bir yana koysak dahi ilişki niye paradan-->fiyata tek yönlü varsayılmak zorunda belli değildir.
- Fisher denklemindeki MV=PT'deki yukarıdaki sorunları şimdilik bir kenara koysak bile Friedman'ın enflasyonu para artışının, para artışını da dar görüşlü, hırslı politikacıların yarattığı iddiası tümüyle kısır bir açıklama olmaktan öteye gidemez çünkü...
- Parayı sadece devlet (merkez bankası) yaratmaz, reel sektorun talepleri uzerine finans sektorüdur paranın büyük kısmını yaratan. Yani "aşırı" para yaratılıyorsa bunun önemli bir sorumlusu da birikim sorunlarının üstesinden gelmek için bunu teşvik eden "özel sektör"dür.
- Paranın devlet tarafından yaratılan kısmının, emisyonun da sade politikacının kısa görüşü, halk dalkavukluğu ve secim hesaplarıyla yaratıldığını düşünmek de devletin niteliğinin yüzeysel anlaşılması sayılabilir. Devlet=Toplumsal sınıfların çatışma, uzlaşma, egemenlik alanı.
- O zaman enflasyonun her zaman her yerde daima parasal bir fenomen olduğu totolojik ifadesini, enflasyonun her zaman ve her yerde geniş anlamda siyasal yani büyük ölçüde sınıfsal bir fenomen olduğu şeklinde değiştirmek gerekir. Şimdilik burada keselim. Arkası yarın...
- (Yüksek) Enflasyon evet çoğunlukla, alım gücü yaratan parasal büyüklüklerin (çeşitli likidite araçlarının ve en temel olarak da geniş para arzının) karşılıksız olarak (yani mal ve hizmet üretiminde karşılığı olmayan ) derecede hızlı artması sonucu gerçekleşir. Fakat...
- Fakat alım gücü yaratan parasal "şişme"nin (inflate) yaratabileceği enflasyonun, nicelik/niteliği o şişmenin topluma nasıl aktarıldığını da içeren yaratım biçimleriyle ilgilidir. Yani yaratılan paranın etkisi hangi sınıf ve katmanlara, hangi sektörlere verildigi ile değişir.
- Meşhur "Cantillon Etkisi"nin bu geniş yorumu, para yaratımının enflasyonist etkisini uzun dönemli olarak anlamak için hayatidir. 16. Yy'da İspanya'ya giren Amerikan gümüşünün (para) İspanya'daki ve or. İngiltere'deki uzun dönemli etkisi çok farklı oldu…
- ...
Cüneyt Akman’ın 32 tweetten oluşan konu hakkındaki özet flood’una ve konuya dair makalelerine yazarın sosyal medya hesaplarından ulaşabilirsiniz.
-
