Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), başkanlık sistemine geçildiği 2018'den bu yana gelir bölümüşünde büyük bozulmalar gerkçekleştiğini belirterek "Türkiye büyüyor ancak emeğin büyümeden aldığı pay azalıyor" ifadelerini kullandı.
DİSK-AR Araştırma Bülteni, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye'nin yüzde 3,8 büyüdüğü yılın ikinci çeyreğini değerlendirdi. 2023 2. çeyreğinde gayrisafi katma değerden emekçilerin aldığı pay bir önceki yılın aynı dönemine göre 9 puan artarak yüzde 34,3 olduğunu, sermayenin aldığı payın ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 10,5 puan azalarak yüzde 43,8'e gerilediğinin hatırlatıldığı raporda, şunlara yer verildi:
"Gelir dağılımındaki iyileşmeye işaret değil"
"Ancak emeğin büyümeden aldığı payın artışı ile sermayenin aldığı payın azalışı gelir dağılımındaki bir iyileşmeye işaret değil. Verilerin kapsadığı nisan, mayıs ve haziran ayları EYT nedeniyle kıdem tazminatı alanlarda ve emekli aylığı bağlananlarda yükseliş yaşanan aylardandır. Emeğin payındaki artışın asıl sebebi budur.
Öte yandan aynı gün yayımlanan GSYH 2022 yıllık verilerinde bölüşüm ilişkilerinin kötüleştiğini görmek mümkündür. TÜİK verilerine göre GSYH 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 5,5 büyüdü. Büyümeden emeğin aldığı pay 2021’e göre 3,7 puan azalarak yüzde 26,3 oldu. Sermayenin büyümeden aldığı pay ise 2021’e göre 1,4 puan artarak 2022’de yüzde 53,7’ye yükseldi."
Emeğin payı azalıyor
İşgücünün büyümeden aldığı payın giderek azaldığının belirtildiği raporda, şu değerlendirmeler yapıldı:
"Başkanlık sistemi döneminde bölüşüm ilişkileri hızla kötüleşti. Başkanlık rejiminin uygulanmasından kısa bir süre önce 2016’da Gayrisafi Katma Değer içinde emeğin payı yüzde 36,3 iken 2022’de 10 puan gerileyerek yüzde 26,3 oldu. Buna karşılık 2016’da yüzde 47,5 olan sermayenin payı 2022’de 6,2 puan yükselerek yüzde 53,7 oldu.
Gayrisafi yurt içi hasıla (gelir yöntemiyle cari fiyatlarla) 2022 yılında bir önceki yıla göre (enflasyondan arındırılmamış olarak) yüzde 107 oranında arttı. Aynı dönemde işgücü ödemelerinde yüzde 82, net işletme artığında ise yüzde 113 oranında artış yaşandı.
Başkanlık sisteminin uygulanmaya başladığı 2018 yılını 100 kabul ettiğimizde GSYH cari fiyatlarla başkanlık döneminde 100’den 399’a çıkarken, emeğin payı 100’den 313’e çıktı. Böylece başkanlık döneminde toplam emek gelirleri parasal olarak yüzde 213 oranında artmış oldu. Aynı dönemde sermaye gelirleri ise 100’den 432’ye yükselerek yüzde 332 oranında arttı."
