Faiz, borç verilen paranın fiyatına faiz ismi verilir. Bir diğer tanımla ise, herhangi bir miktar üzerinden borç alındığında, bu borç ödenirken gerçekleştirilen nemalandırma işlemi ismi verilir.
Faiz Nedir ve Nasıl Belirlenir?
Piyasa açısından faizi, tasarruf sahibinin, tasarrufunu, ihtiyacı olana belirli süre için kullandırmasının karşılığı olarak alınan bedeldir. Ödünç olarak verilen bir paranın, geriye ödenirken ödünç kirasının da birlikte verilmesi şeklinde anlatılır. Paranın miktarına ve borcun ödenmesine süresine bağlı olarak, piyasalarda ele alındığı zaman faiz miktarı değişkenlik gösterir. Bazen gecikmiş doğrudan ve parasal olmayan borçlar için de faiz uygulanabilir.
Piyasada üretim faktörleri şeklinde de bilinen ham madde, sermaye, emek, toprak gibi unsurların getirileri birbirinden çok farklıdır. Bu üretim faktörlerinden sermayenin getirisine de faiz ismi verilir. Faiz en temel manada ikiye ayrılır. Bunlar ise, nominal faiz ve reel faizdir. Nominal faiz, enflasyon oranından arındırılmamış olan faiz çeşididir. Reel faiz ise, fiyat artışlarından arındırılmış olan faiz çeşididir. Faiz, ekonominin her alanında kullanılan önemli bir ölçüttür. Ekonomi bilimi açısından faiz iki farklı şekilde tanımlanır. Bunlar ise;
Bir borç anlaşmasının satışı sonunda elde edilen getiri miktarı, üretim amacı ile kullanılan sermayenin getiri oranıdır.
Faiz Çeşitleri
Genellikle borç ve alacak ya da uygulanmış olan faiz borcun vadesine ve yapısına göre farklılık gösterir. Buna bağlı olarak faizin pek çok çeşidi bulunur. Özellikle de bu konuda bankaların uyguladığı faiz çeşitleri vardır. Bunlar ise,
Mevduat faizleri
Banka faizleri
Devlet faizleri
Kredi faizleri
Tahvil ve bono faizi
Gösterge faizi
Bu faiz çeşitleri de bazıları bankalar aracılığı ile bazı devlet kurumları üzerinden gerçekleştirilen oranlardır.
Negatif Faiz Ne Anlama Gelir?
Merkez bankalarının bankalara uyguladığı faize negatif faiz ismi verilir. Diğer bir tanımla da uyguladığı bu faizlerin negatif oranda düşürülmesi anlamına gelir. Bu doğrultuda bankalar, Merkez Bankasına yatırdıkları para üzerinden faiz almaz aksine faiz ödemesi gerçekleştirirler.
Bileşik Faiz Ne Anlama Gelir?
Belli bir dönem içinde elde edilmiş olan anapara ve faiz ile birlikte, diğer birim dönemde hesaba katılan faiz ve anaparanın yeni tutar üzerinden faiz hesaplamasına girmesi durumudur. Bu anlamda bir dönemden sonra gelen faizin üzerine bir de aylık faiz ödemesi gerçekleştirilir. Bileşik faiz, faiz hesaplamalarında sıkça karşımıza çıkan bir hesaplama biçimidir.
Reel Faiz Ne Anlama Gelir?
Reel faiz oranı aynı zamanda gerçek faiz oranı olarak da bilinir. Diğer bir tabirle de enflasyondan arındırılmış olan faiz şekilde de değerlendirilir. Kısacası, nominal faiz oranının enflasyondan arındırılması olarak ifade edilir. Gerçek faiz oranı, faiz hesaplamalarında çok sık kullanılır.
Faizler Neye Göre Belirlenir?
Faizler pek çok kritere bağlı olarak belirlenir ve pek çok faktöre göre değişkenlik gösterir. Bunlar içinde faiz çeşitleri ile birlikte, ana paranın miktarı ile geçen süre faizin belirlenmesi için önemlidir. Ülke ekonomisi ile birlikte ithalat ve ihracat gibi pek çok unsur da daha sürecin biçimlenmesinde önemli bir rol oynar. Faizler, ekonominin her alanında önemli bir rol oynar.
