Türkiye, 2024 yılı itibarıyla Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYH) açısından zincirlenmiş hacim endeksiyle %3,2'lik bir büyüme gerçekleştirdi. Orta Vadeli Program'da (OVP) yer alan güncel tahmin ise %3,5 seviyesinde belirlenmişti. Ülkede kişi başına düşen gelir, dolar olarak 15 bin 463 dolara ulaştı. 4. çeyrek verileri çerçevesinde, önceki üç çeyrekle ilgili veriler de güncellenerek revizeler yapıldı. Buna göre, zincirlenmiş hacim endeks değerleri, birinci çeyrekte +0,2 puan, ikinci çeyrekte -0,1 puan ve üçüncü çeyrekte +0,3 puan şeklinde revize edilmiştir. 2024 yılı sonunda Türkiye’nin GSYH’si cari fiyatlarla 43 trilyon 410,5 milyar TL, dolar cinsinden ise 1 trilyon 322,4 milyar dolar olarak hesaplandı.
Sanayi Sektöründeki Yavaş Büyüme
Türkiye'nin iktisadi faaliyet alanlarında yapılan incelemelerde, zincirlenmiş hacim endeksi sonucuna göre katma değerde en düşük artış sanayi sektöründe gözlemlenmiştir. Sanayi sektörü, sadece %0,5 oranında bir büyüme göstermiştir. Ancak diğer sektörler, daha yüksek büyüme oranlarına ulaşmıştır. Örneğin, finans ve sigorta sektörü %4,9, tarım sektörü %3,9, inşaat %9,3 ve vergi-sübvansiyon %7,7 oranında artış kaydetmiştir. 2024 yılı itibarıyla hanehalkı tüketimi de GSYH artışını destekleyerek %3,7 oranında bir artış gösterebilmiştir. GSYH içerisindeki hanehalkı tüketimi oranı, %59,2 seviyesinde gerçekleşmiştir.
İhracat ve İthalat Verileri
Türkiye'nin mal ve hizmet ihracatı, %0,9'luk bir artış sergilerken, ithalat ise %4,1 oranında bir azalma göstermiştir. Zincirlenmiş hacim endeksine göre, makine ve teçhizat sabit sermaye oluşumu, iki çeyrek aradan sonra dördüncü çeyrekte yeniden bir yükseliş göstermiştir. Bu çeyrek, önceki yılın aynı çeyreğine göre değişimlere bakıldığında, 2016-2019 yılları arasında dalgalanmalar ve genellikle düşüşler yaşanmıştı. Makine-teçhizat sabit sermaye oluşumundaki yükseliş, 2024’ün ilk çeyreğindeki %10,2'nin ardından, ikinci ve üçüncü çeyreklerde sırasıyla %5,6 ve %8,3'lük bir düşüş göstermiştir. Ancak, son çeyrekte %4,2'lik bir artış gerçekleşmiştir.
Ücretlerin Katma Değer İçindeki Payı
2024 yılındaki verilere göre, ücretlerin toplam katma değer içindeki payı, %37,9 seviyesine çıkmıştır. Bu oran, 2023 yılında %32,5 seviyesindeydi. Aynı zamanda, net işletme artığı olarak tanımlanabilecek şirket karı, 2023'teki %47 oranından 2024 sonunda %42,2 seviyesine gerilemiştir. Dolayısıyla, ücretlerin katma değer içindeki payında yavaş da olsa bir artış gerçekleşmiş olması önemli bir gelişme olarak dikkat çekmektedir. Türkiye’nin 2024'teki ekonomik durumu, özellikle ücretler açısından da iyileşme sinyalleri vermektedir.
Yüksek Gelir Grubu Sınıflandırması
Dünya Bankası, 2024 yılında kişi başına geliri 14 bin dolar üzerinde olan ülkeleri yüksek gelir grubu olarak sınıflandırmıştır. Türkiye, 15 bin 463 dolarlık kişi başına gelirle bu grubun oldukça üzerinde bir seviyeye ulaşmıştır. Türkiye'nin GSYH'si TL cinsinden hesaplandığı için yıllık Dolar-TL değişiminden etkilenmektedir. 2024 sonu itibarıyla, kişi başına gelir 15 bin 463 dolar hesaplandı ve bu seviye, Dünya Bankası'nın belirtilen yüksek gelir grubu sınırının önemli ölçüde üzerinde kalmıştır. Önceki verilere göre bu oran, Türkiye'nin 2025-2027 dönemindeki yüksek gelir grubu hedeflerine eriştiğinin bir göstergesi olmuştur. Ancak TL'nin değer kaybı, bu seviyenin korunmasında kritik bir etkendir.
Ekonomik İyileşme ve Yapısal Reformlar
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yurt içinde sağlanan elverişli finansal koşulların, artan öngörülebilirlik ve iyileşen güvenin ekonomik aktiviteye olumlu yansıyacağını ifade etti. Bakan Şimşek, programları sayesinde birçok alanda önemli başarılar elde ettiklerini ve makro temelleri güçlendirdiklerini belirtiyor. Ayrıca, ülkenin yapısal dönüşüm sürecini hızlandıracak politikaların uygulanmasına devam edeceklerini vurguladı. Türkiye İş İnsanları ve Sanayiciler Konfederasyonu (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe ise, büyümenin beklentilerin üzerinde gerçekleşmesinin ekonomik dayanıklılığın bir göstergesi olduğunu ifade etti. Net ihracat ve iç talebin büyümeye katkısı da dikkat çekilmiştir.
İş Dünyası Temkinli Beklentiler Taşıyor
DEİK Başkanı Nail Olpak, 2024 yılının son çeyreğinde büyümenin %3’e yükselmiş olmasının sevindirici bir gelişme olduğunu belirtirken, İTO Başkanı Şekib Avdagiç, net ihracatın büyümeye katkısının eksi yönde olduğunu dile getirdi. Aynı zamanda, ara malı ve sermaye malı ithalatında bir azalma gözlemlenirken, tüketim malı ithalatında artış olduğu ifade edilmiştir. ASO Başkanı Seyit Ardıç, büyümenin büyük oranda iç talep ve inşaat sektöründen kaynaklandığını vurguladı. ATO Başkanı Gürsel Baran ise, teknik resesyondan çıkılmış olmasına rağmen büyümenin kaynağının önemine dikkat çekerek, sanayi sektörünün güçlendirilmesi için finansmana erişimin artırılması gerektiğini belirtti.
