Binlerce yıldır hayatımızın pek çok yönünü kapsadığı için, bugün hayatı bir tür dil olmadan hayal etmek zordur. Yazılı kanıt olmadan insan dilinin kökenlerini takip etmek zor olsa da, 100.000 – 50.000 yıl önce bir ara, insanlık tarihinde önemli bir şey meydana geldiğini biliyoruz –bu sanat ve ayinsel nesneler gibi ‘medeniyet’e dair ilk kanıtın bulunabildiği zamandır.
İlk sözlü dillerin insan düzlemine ne zaman dahil olduğundan hiçbir zaman emin olamasak da dillerin ilk yazılı kayıtlarını yaklaşık 5.000 yıl öncesine kadar takip edebiliriz. Bu liste, yazılı kayıtlara dayanan en eski yedi dili içerir ve bugün hiçbiri konuşulmasa da, birçoğunun birkaç modern dilin en eski biçimleri olduğuna inanılmaktadır.
7- Arkaik Çince (M.Ö 1600 – M.Ö 221)
Menşe Ülke: Antik Çin
Yazı Sistemi: Fal yazıtları, Bronz yazıtlar ve Mühür yazısı
Hala konuşuluyor mu?: Hayır
Arkaik Çince veya Eski Çince, Çince dilinin en erken yazılı formudur ve izleri yaklaşık M.Ö 1250’ye tarihlenen bir Fal Yazıtına (yukarıda resmedilen) kadar takip edilebilir. Bu dil, antik Çin’de Shang Hanedanı (M.Ö 1600-M.Ö 1046) ve Savaşan Devletler Çağı(M.Ö 475-M.Ö 221)’nda kullanıldı.
Uzmanlar dilin Çin dilinin erken bir formu olduğundan emin olsalar da, kısıtlı konu (politika, ekonomi ve dini uygulamalar) ve Yinxu (“Yin’in kalıntıları”) ndan çıkarılan çeşitli nesnelerde bulunan birçok özel ad nedeniyle çevirisi zordur. Anyang kazı alanı Antik Çin yazısı içeren binlerce nesne sağlamıştır.
6- Miken Yunancası (M.Ö 16. yy – M.Ö 12. yy)
Menşe Ülke: Antik Yunan anakarası, Girit ve Kıbrıs
Yazı sistemi: Linear B (çizgi yazısı B)
Hala konuşuluyor mu?: Hayır
Miken Yunancası Yunan dilinin en antik formu olup Miken Uygarlığı tarafından M.Ö 16. ve 12. yy lar arasında kullanılmıştır. Dilin en erken yazılı metni Girit’ten olup M.Ö 14. yy a tarihlenmektedir.
Miken Yunan tabletleri, bir İngiliz Mimar, klasizm taraftarı ve filolog Michael Ventris 1952’de Linear B çizgi yazısı şifresini çözene dek okunamıyorlardı. Metinlerin çoğu liste ve envanterlerden oluşur ve nesir anlatıları, şiirler veya mitler günümüze ulaşmamıştır.
5- Hititçe (M.Ö 16. yy – M.Ö 13. yy)
Menşe Ülke: Kuzey Anadolu Hattuşaş (Günümüz Türkiye’si)
Yazı Sistemi: Hitit Çivi Yazısı
Hala Konuşuluyor mu?:Hayır
Hititçe, yazılı kanıta sahip Hint-Avrupa Dillerinin en eskisi ve Ön Asya’da konuşulan Hint-Avrupa dillerinin yok olmuş bir dalı olan Anadolu Dillerinin en çok bilinenidir. Bu listedeki diğer antik dillerle karşılaştırıldığında Hititçe, yerini benzer bir dil olan Luvi diline bırakmaya başladığı için uzun sürmedi.
Hitit imparatorluğu, birçok farklı kültürden ve dilsel geçmişe sahip insanlardan oluşmasına rağmen, Hititlerin laik yazılı metinlerinin çoğunda Hititçe kullanılmıştır. Birçokları dile Hititçe olarak adlandırsa da, aynı zamanda nešili veya nešaumnili olarak da bilinir.
4- Elamca (M.Ö 2800 – M.Ö 300)
Menşe Ülke: Ancient Elamites (modern-day Iran)
Yazı Biçimi: Elam Çivi Yazısı
Hala Konuşuluyor mu?: Hayır
Elamca, günümüz Güney İran’ında M.Ö 2800-M.Ö 300 yılları arasında kullanılmış ölü bir dildir. Yazı şekli Elam Çivi yazısı olup, Akad Çivi Yazısından türetilmiştir.
Elam Çivi Yazısını içeren bilinen son metinler Büyük İskender’in Ahameniş İmparatorluğu’nun fethi sırasında (M.Ö 550-330) ortaya çıkmıştır. Elamca’nın akraba dilleri olmadığından çevrilmesi güçtür.
3- Akatça (M:Ö 2500 – M:S 100)
Menşe Ülke: Antik Mezopotamya’da Akatça (Günümüz Irak’ı)
Yazı sistemi: Sumero-Akkadian Cuneiform
Hala Konuşuyor mu? Hayır
Akatça yok olmuş bir Doğu Sami dili (Bugünün Semitik dilleri İbranice, Arapça ve arami dilini içerir) olup Sümerceye oldukça yakındır. M.Ö 2500’e tarihlenen en eski yazılı Semitik dildir. Dil ismini Mezopotamya medeniyetinin ana merkezi Akkad(Agede M.Ö 2334-2154) şehrinden almış olsa da Akatça dili Akkad şehrinin kuruluşundan önceye dayanmaktadır. Nihayetinde M.Ö 3. ve 1. yy lar arasında bir zamanda ölmesinden sonra, Akatça Babil ve Kaldea gibi birçok Mezopotamya ulusunun ana diliydi.
2- Sümerce (M.Ö 3100 – M.S 100)
Menşe Ülke: Güney Mezopotamya Sümer (Günümüz Irak)
Yazı Sistemi : Sümerce-Akatça Çivi Yazısı
Hala Konuşuluyor mu?: Hayır
Eski Mısır diliyle birlikte Sümerce en eski yazılı dillerden biridir ve en eski biçimi MÖ 31. yüzyıla kadar izlenebilir. MÖ 30. yüzyıl civarında, Sümerler kültürlerini yakındaki antik bir medeniyetle Akatlarla birleştirdiler; bu da her iki kültürde görülen geniş çaplı çok dillilikle sonuçlandı.
Sonunda Sümercenin yerini güney Mezopotamya’da yaygın olarak konuşulan dil olarak Akad dili aldı (MÖ 2000). Bununla birlikte, Sümer, MS 100 yılına kadar kutsal, törensel, edebi ve bilimsel dilde hala kullanılıyordu.
1- Mısır Dili (M.Ö 3300 – 17. yy)
Menşe Ülke: Antik Mısır
Yazı Sistemi: Hiyeroglifler
Hala Konuşuluyor mu? Hayır
Eski Mısır dili, popüler kültürde hiyerogliflerin yaygınlığı nedeniyle muhtemelen en çok tanınan antik dillerden biridir. Genellikle en eski kayıtlı dillerden biri olarak kabul edilir ve bilinen en eski tam cümle, MÖ 2690’a kadar uzanır.
Orijinal Mısır dili modern Mısır’da artık konuşulmasa da (Mısır Arapçası konuşurlar), bir şekilde Kıpti olarak varlığını sürdürmüştür. Kıpti, 17. yüzyılın sonlarına kadar konuşuldu, ancak sonunda yerini Mısır Arapçası aldı. Bazı modern Mısırlılar, çoğunlukla İskenderiye Kıpti Ortodoks Kilisesi’nde hala Kıpti konuşurlar.
