Haber: Beril Çanakçı
Türkiye’de medya sektöründeki mevcut sıkıntılar, mesleğe adımını atan stajyer gazeteciler tarafından da deneyimleniyor. Birçoğu staj yaptıkları kuruluşlarda mesleğin inceliklerini öğrenmelerine rağmen çalışma koşulları ve sektörün geleceği söz konusu olduğunda endişelerini dile getiriyorlar. 9. Köy’e açıklamalarda bulunan stajyer gazeteciler ile çalışma koşulları ve gelecek planlarını, Avukat Ömür Dedeoğlu ile de konunun hukuki kısmını konuştuk.
Harçlığı idareli kullanmak
Kadir Has Üniversitesi, Yeni Medya Bölümü’nde okuyan İ.P., zorunlu stajını ‘alternatif’ veya ‘bağımsız’ olarak nitelendirilen bir medya kuruluşunda yapmış. Staj yapacağı yeri kendi imkanlarıyla bulduğunu ifade ederken, deneyiminin ise beklentisini karşılamadığını şu sözlerle açıklıyor:
“Ana akım medya kuruluşlarına stajyer olarak girmenin çok zor olduğunu ve torpil gerektirdiğini bildiğimden, şansımı alternatif medyada denemeye karar verdim. Açıkçası stajyer olarak kabul edilmem çok da zor olmadı. Sigorta veya herhangi bir ücret veremedikleri için staja kabul sürecim çok daha hızlı ilerledi.”
Herhangi bir güvence veya maaş beklentisi olmadan çalıştığını ifade eden İ.P., işe alınırken ‘gönüllü stajyer’ olarak nitelendirildiğini söylüyor. Öte yandan, staj yapacağı yeri kolay bulmasına sevinmesine rağmen ilerleyen dönemlerde çalışma koşullarının onu zorladığını anlatıyor.
“Açıkçası bir medya kuruluşuna stajyer olarak kabul edilmenin mutluluğu ile bu durumu o an çok problem etmemiştim. Ama daha sonra başta yol masrafı olmak üzere, habere giderken yaptığım harcamalar beni zorlamaya başladı. Harçlığımı idareli kullanmak için mesafesi uzak olan haberlere gitmediğim de oluyordu.”
KYK bursu kesilir mi?
Stajyerlerin çalışma koşullarını ve hukuki haklarını Avukat Ömür Dedeoğlu’na soruyoruz. Dedeoğlu, stajyerlere ödenecek ücreti ilgili kanun maddesine dayandırarak şöyle açıklıyor:
“3308 sayılı mesleki eğitim kanununda belirlendiği üzere staj yapan personele en az net asgari ücretin yüzde 30’u kadar ödeme yapılması zorunludur. Stajyerlere net asgari ücret tutarına kadar yapılan tüm ödemeler gelir vergisi ve damga vergisinden muaf tutulmaktadır. 20’den az çalışanı olan işyerlerinde ise staj yapan personellere asgari ücretin net tutarının en az yüzde 20 oranında ödeme yapılmalıdır.”
Stajyerlere sigorta yapılması da diğer tartışma konusu. Birçok stajyer aynı zamanda öğrenci de olduğundan, KYK bursunun kesilmemesi için sigortasız çalışmayı kabul ediyor. Dedeoğlu, bu durumun doğru bilinen bir yanlış olduğunu açıklayarak, işverenin istihdam edeceği stajyer için iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olduğunu vurguluyor:
“İşletmelerde stajyer olarak çalışan kişilerin SGK primleri bağlı bulunduğu eğitim kurumlarınca yatırılmaktadır. Bu alanda işletmelerde herhangi bir sorumluluk bulunmamaktadır. Fakat iş kazası ve meslek hastalığı durumunda işletmelerin diğer çalışanlarında olduğu gibi sorumluluğu mevcuttur. Çalışma halinde öğrenim kredi kesilmesi maddesi ise yürürlükten kaldırıldı. KYK Bursu hiçbir şekilde çalışmaya engel olmamalıdır.”
Haber müdürünün yeğeni
Kerim D. İse, İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Bölümü son sınıf öğrencisi, ana akımdaki bir medya kanalında yaptığı zorunlu stajını yeni bitirmiş. Stajını adı bilinen, iyi bir televizyon kanalında yapmasına karşın meslekten uzaklaştığını, buna çalıştığı kuruluşta bir gelecek görememesinin sebep olduğunu ifade ediyor:
“Açıkçası bir stajyere göre birçok vasıflı iş yaptım. Ancak olay stajımın bitmesine yakın, yani bir kadro beklentisine girdiğim an başladı. Staj süresince amirlerimin benden memnun olduklarını birçok kez dile getirmelerine karşın, bana teklif edilmesi gereken pozisyona haber müdürünün yeğeni alındı. Kendisinin gazetecilik geçmişi olmadığını da biliyorum. Staj bitiminde bana çok başarılı olduğumu söyleyen amirlerim ‘Yolun açık olsun’ diyebildi sadece. Başarılı olduğumuz yerlerde de işe alınmayacaksak, biz nerede çalışacağız?”
Kerim D. kendisini meslekten uzaklaştıran ve motivasyonunu asıl kaybettiren şeyin ise çalıştığı kuruluştaki tecrübeli gazetecilerin durumu olduğunu söylüyor:
“Başlarda işe alınmadığıma gerçekten çok üzülmüştüm. Ama sonra o kuruluşta 10-15 yıldır çalışan mesai arkadaşlarımın aldığı maaşları, asla yükselmeyen pozisyonlarını düşününce bu sektörün bana bir şey vaat edemeyeceğini anladım. İşinizi çok iyi yapsanız, kıdemli olsanız dahi yükselmek için mutlaka birilerinin tanıdığı ve bir tarafa ait olmanız gerekiyor. Bu ikisi yoksa yine de seviliyorsunuz, ama yıllarca aynı konumda kalıyorsunuz. Bu durum bana etik veya profesyonel gelmiyor, o sebeple başka bir sektörde şansımı denemeyi düşünüyorum.”
