Borsa İstanbul'dan yapılan açıklamaya BIST 50 endeksi paylarında bugün boyunca geçerli olmak üzere açığa satış işlemlerinde yukarı adım kuralının (up-tick rule) uygulanması kararlaştırıldı.
Buna göre; açığa satış işlemi yapılabilen paylarda açığa satış işlemi, açığa satışa konu olacak sermaye piyasası aracının en son gerçekleşen işlem fiyatından daha yüksek bir fiyat üzerinden gerçekleştirilebilecek.
Ancak, açığa satışa konu olan sermaye piyasası aracının en son gerçekleşen fiyatının bir önceki fiyattan daha yüksek olması hâlinde açığa satış işlemi en son gerçekleşen fiyat düzeyinden de yapılabilecek.
Borsa İstanbul'dan yapılan açıklamada, "Gün içinde sahip olunmadan yapılan ve daha sonra aynı gün içinde yapılan alımlarla kapatılan satışlar da açığa satış kapsamında olduğundan yatırımcılarımız ve yatırım kuruluşlarımız tarafından bu nitelikteki satışlara ilişkin emirlerin de açığa satış seçeneği işaretlenmek suretiyle iletilmesi hususunda gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi önem arz etmektedir." ifadeleri kullanıldı.
Yukarı adım kuralı (up-tick rule) nedir?
Bu yükseliş kuralı, bir düşüş sırasında insanların stoklarını kısa satamayacaklarını gösteren bir kuraldır. Başka bir deyişle, birileri kısa bir satış yaptığında, hisse senedinin değeri de artmalıdır. Bu uygulama, kısa satıcıların karı düşürmek için fiyatı düşürmek üzere bir hisse senedine “yığılmalarını” sağlayan basamaklı bir etkiyi önlemek için tasarlanmıştır. Finansal sektördeki birçok düzenlemede olduğu gibi, yükselen kuralın amacı hala açık ticareti kolaylaştıran haksız piyasa manipülasyonunu önlemektir.
Kısa satış, karmaşık bir işlemdir ve kısa bir satıcı olarak başının büyük derde girmesi kolaydır. Birisi hisse senedinde kısa satış yaptığında, hisse senedini bir başkasından ödünç alır ve belli bir fiyata başka bir kişiye satar. Hisse senedi fiyatı düştüğünde, kısa satıcı hisse senedini düşük fiyata geri alır, orijinal sahibine geri verir ve fiyat farkını korur. Hisse senedinin değeri yükselirse, kısa satıcı satışları kapsayacak şekilde fazladan ödemek zorunda kalacak, bu da uygulamayı tehlikeli kılan şeydir, çünkü kısa satışlarda zarar vermek kolaydır.
Yükselen kuralın nasıl çalıştığının basit bir örneğinde John, Acme Corporation'da hisse senedi kısa satmak istediğine karar verdi. Ancak, kısa bir süre için hisse senedini satmasına izin verilmiyor, ancak, fiyatlar yükselişe geçtiğini belirten fiyatlar yükselişe geçene kadar. Artış kuralı John'u dezavantajlı hale getiriyor, çünkü uptick boyunca kısa bir süre satış yaparsa, stok yükselirse fiyat farkını ödemek zorunda kalabilir. Ancak, Acme'nin hisselerinin aşağı yönlü fiyat spirali yaşadığı bir durumdan faydalanmasını önler.
Bu kural, kısa satış uygulamalarının Büyük Buhranı tetiklemiş olabileceği endişelerine yanıt olarak 1938'de, Kural 10a-1 olarak ABD'de kurulmuştur. Kurallar, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) bazı seçili hisse senetleri üzerindeki etkinin gerçekte ne kadar etkili olduğunu belirlemek için sessizce yukarı kalkma kuralını kaldırdı. SEC, 2007'de bu kuralı tamamen ortadan kaldırdı, ancak 2008'in sonunda insanlar zaten Kural 10a-1'in geri dönüşü için çarpıyorlardı.
Çarpıcı kuralın restorasyonu için talepler hakkındaki ilginç şeylerden biri, çalışmaların kuralın gerçekte hisse senedi fiyatları üzerinde çok fazla etkisi olduğunu öne sürememesidir. Mali analistler, kısa satıcıların hisse senetlerine yığılarak ve fiyatı düşürerek iyi hizmet edilmeyeceğini ve sert bir kural bulunmadığında acı çekebilecek tek şirketlerin zaten mücadele eden şirketler olduğunu öne sürdüler. Ekonomistler ve uzmanlar, sert kuralların değerini şiddetle tartışıyorlardı ve değeri hakkındaki sorulara rağmen, SEC, 2009 yılının başında, son derece değişken olan Amerikan ekonomisiyle başa çıkmak için kuralı yeniden kurma planlarını açıkladı.
