‘Ne giyiyordun?’ sergisi

Oğuz Büber - Muhalif Özel  

Tecavüze bahane bulmak isteyenlerden duyduğumuz, yobaz zihniyetli bir cümle vardır: “O saatte, orada ne işi vardı”. Bir diğeri ise "Ne giyiyordu?" sorusu. Aklı başında olan insanlar; taciz ve tecavüz gibi insanlık suçlarında bu iki fikrin de hiçbir öneminin olmadığını bilirler.

Cinsel şiddet mağduruna yöneltilen “ne giyiyordun?” sorusu, acımasız şekilde gerçekleştirilen bu saldırıda mağdurun suçlu olduğunu ve aslında önleyebileceğini ima etmektedir. Taciz ya da tecavüze uğrayan kişiye yüklenen suçlama, sorumluluğu failden alarak mağdurun omzuna yüklemektedir. Buna örnek olarak da yine ülkemizden pespaye bir sözün örneğini verebiliriz: “Örtüsüz kadın perdesiz eve benzer, perdesiz ev de ya satılıktır, ya kiralık.”

Cinsel saldırının sadece mağdur tarafından önlenebileceği gibi temelsiz bir düşünceyle mücadele etmek için, Amerika’da mağdurların saldırı sırasında hangi kıyafetleri giydiğini gösteren bir sanat sergisi oluşturulduğunu biliyor muydunuz?

Sergi nasıl ortaya çıktı?

Serginin ortaya çıkma fikri, cinsel şiddet ve aile içi şiddet mağduru savunucuları Dr. Wyandt-Hiebert ve Bayan Brockman’ın bir konferansa katılmaları ve Dr. Mary Simmerlang’in ‘Ne giyiyordum?’ (What i was wearing?) isimli şiirini ilk defa okumaları sonrasında oldu.

Bu şiirden oldukça etkilenen ikili, şiirin görsel temsilini yaratmaya koyuldular.

Bu entalasyon fikri oldukça tuttu. İlk defa 10 yıl önce sergilenmesinden beri birçok üniversite kampüsünde boy gösterdi. Diğer benzer organizasyonların da öncüsü oldu.

Sergiden eser örnekleri ve vurucu cümleler ise şöyle:

“Bir yazlık elbise. Aylar sonra annem dolabımın önünde durur ve artık hiçbir elbisemi giymediğimden yakınırdı. Altı yaşındaydım.”

“Üzerimde ordu savaş üniforması ve ben silah taşıyordum. Aslında, bir şeyleri engellemek için çok fazla.”

“Haki pantolon ve kırmızı renkte bir elbise. O gün iletişim dersinde bir sunum yapmam gerekiyordu. Tecavüz muayenem sırasında hastanede kıyafetlerim alındı. Onlara ne olduğunu bilmiyorum.”

“Bir mayo. Bütün gün nehirde kano yapmıştık. Çok eğlenceli zaman geçirmiştik. Sonra ben kıyafetlerimi değiştirmeye çalışırken çadırıma geldiler.”

“Favori sarı tişörtüm bu, ama altına hangi pantolonu giymiştim hatırlamıyorum. Kafamın oldukça karışık olduğunu ve yalnızca kardeşimin odasından çıkıp çizgi filmlerimi izlemek için geri dönmek istediğimi hatırlıyorum.

“Bir sari (Hint kadınlarının giydiği bir elbise türü) giyiyordum. Çoğu zaman giydiğim şeyin aynısı. İçinde rahat olduğum bir kıyafet. Bana evimi, ailemi, kimliğimi hatırlatıyordu. Şimdi bana onu hatırlatıyor.

Simmerling’in ilham verici şiiri ise şu şekildeydi:

Ne giyiyordum?

Şu muydu:
üstten bakıldığında
beyaz bir tişört
pamuklu
kısa kollu
ve yuvarlak yaka

İçine sıkıştırılmıştı
bir kot etek
(ayrıca pamuklu)
diz üstü
ve üstten kemerli.

Tüm bunların altında
beyaz pamuklu bir sütyen
ve beyaz kilot
(muhtemelen takım değildi ama)

Ayağımda
beyaz bir çift tenis ayakkabısı
tenis oynayanlara özgü
son olarak
gümüş küpeler ve dudak parlatıcısı.

Bunu giyiyordum
o gün
o gece
temmuzun dördü
1987’de.

Merak ediyor olabilirsiniz
Bunun neden önemli olduğunu
Ve hatta her bir öğeyi 
bu kadar detaylı olarak nasıl hatırladığımı.

Görüyorsunuz
Bu soru bana soruldu
Defalarca kez
Aklıma geldi
Birçok kez
Bu soru
Bu cevap
Bu detaylar.

Ama cevabım
çok beklenen
çok öngörülen
bir şekilde oldukça düz görünüyor
geri kalan detaylar göz önüne alındığında
tecavüze uğradığım 
o geceyi hatırlıyorum.

Ve merak ediyorum
hangi cevap
hangi detay
rahatlatır sizi,
rahatlatır soru soranları.

Rahatlık aramak
Ne yazık ki
Rahatlık bulunmayan yerde.

Keşke bu kadar basit olsaydı,
keşke son verebilseydik
tecavüzlere
Sadece kıyafet değiştirerek.

Hatırlıyorum
Onun da ne giydiğini
O gece
Kimse sormamış olsa bile.