Bilgiler nasıl öğrenilir
Buna benzer bir yazıyı daha önce paylaştım ama sürekli olarak benim elektronik postama düşen mesajlar bu konuya yeniden eğilmemi gerekli kıldı.
Ülkemizin değişik üniversitelerinde bulunan çeşitli öğrencilerden, özellikle yüksek lisans öğrencilerinden aldığım mesajlarda bana genellikle bilimsel kaynak arama konusunda yardımcı olmam istenmektedir. Bu genç araştırmacılara yardımcı olmak amacıyla bu yazıyı “kaynak bulma” konusuna ayırdım. Umarım faydalı olur.
Bilim konusunda şu gerçekleri bir hatırlayalım:
1- Bilim bir birikimdir, yani her seferinde tekerleği yeniden icat etmez. Bilim kendinden önceki bulgulardan, bilgilerden yararlanır ve onları biraz daha ileriye götürmeye çalışır.
2- Bilim evrenseldir, bilimsel gerçekler bazı ülkelerin özel koşullarına uygulanırsa da bulguların başka koşullarda, başka ülkelerde de kullanılabileceği gerçeğini göz önüne alır.
3- Bilim adamları yeni bir konuyu araştırırken, aynı konuda daha önce neler yapıldığını öğrenmek durumundadır. Böylece adına “literatür taraması” dediğimiz bir ön araştırma ile o konuda bilinen şeylerin ne olduğunu anlamaya çalışır. Yani aynı veya ilgili konuda başkaları neler yapmış, bilimi nereye getirmiş öğrenerek, bu bilinenlere yeni “bilinenler” eklemek için araştırma planları yapar.
4- Bu araştırmalar kuramsal olduğu kadar, bilim için bilim veya bilimin bir soruna veya konuya uygulanarak yeni koşullarda ne gibi sonuçlar elde edileceğini, ya da var olan yahut kullanılan bir yöntemi daha iyi hale getirmek için yeni yollar araştırır, testler, anketler, gözlemler, ölçümler yapar.
5- Bu bakımdan sadece ülke içinde kendi dilimizde yapılmış araştırmaları ve yayınları bilmek çoğu kez yeterli olmayabilir veya o konuda bir araştırma yayımlanmamış olabilir. Ayrıca bilimin evrenselliği gereği, başka dillerde yayımlanan araştırmaları ve yayınları da bulmak ve öğrenmek durumundayız.
Peki bu konularda yayımlanan araştırmaları nasıl buluruz? Kanımca bir araştırmacının belirli bir konuda başvuracağı yollar şunlardır:
• Araştıracağı “konu”nun anahtar kelimelerini (key words) yazarak internette bir tarama yapar. Bunun için Google Scholar arama motoru önemli bir işlev yapabilir. Hem kolay hem parasız hem de güvenli bir sistem. Tek kusuru, aramanın sadece anahtar kelime ve yazar ismi ile sınırlı olması ve karşılaştırmaya yer vermemiş olmasıdır.
• Harzing Publish or Perish Index – “Harzing Yayımla veya Yok Ol” Endeksi. Bu endeks, herkese açık, internette kullanılabilecek türden, kapsamı daha geniş olan bir endekstir. Bu sistem de Google arama motorunu kullanır fakat fazladan daha değişik endekslere de başvurur, ayrıca karşılaştırma ve analiz yapabilme olanağı sağlar. Aslında bir yazılım programı olup, objektif olarak yayınları araştırır ve bu araştırmaların başka araştırmalara nasıl katkı yaptığını, etkilediğini (impact) de analiz eder.
Bu endeksi dünyanın her tarafında akademisyenler, bilimsel araştırmalar için kaynak bulmak, hangi akademisyenin hangi alanda yayın yaptığını araştırmak ve bunlara yeni yayınlarında kaynak olarak atıf verip kullanmak üzere başvururlar. Bazı üniversiteler, yeni öğretim üyesi alırken onların yayınlarını ve yayınlara verilen atıfları da burada inceler. Böylece bilimsel atıfların sayısı, bu bilim adamının kendi alanında başkalarının çalışmalarına ve bilimsel yayınlarına ne kadar katkıda bulunduğunu ve onların düşüncelerine ne kadar etki ettiğini de ortaya çıkarır. Daha başka bir deyimle, onların hem dünya bilimine hem de ülke bilimine katkılarını ölçen bir yöntemdir.
Bu endeks, çok değişik başka endekslerden de yararlandığı için kapsamı daha geniştir. Endeksin internet sitesinde yararlandığı değişik endekslerin isimleri verilmiş ve nitelikleri özetlenmiştir. Bu endeksin arama motoru internetten para ödemeden indirilerek istenilen dalda, istenilen konuda yapılan bilimsel araştırmaları kimlerin yaptığı (yayınlarına bakarak) veya istenilen bilim adamının yayınlarına verilen atıflar öğrenilebilir. Bu atıflara ulaşılarak yayın taraması genişletilebilir. Bu endekste dikkat edilecek nokta, eğer aranan konu veya kaynağın uluslararası boyutu, yani dünya biliminin ulaştığı nokta incelenecekse sadece yabancı dille yapılan taramalar dikkate alınmalıdır. İlgilenenler bu indeksin arama motorunu oluşturan yazılım programını aşağıdaki internet bağlantısından indirebilirler:
• Bazı araştırmalar, özel olarak hazırlanmış fihristli dergilerden veya özel bilgi bankalarından bulunabilir. Örneğin AIB/INFORM bu konuda saygın bir konuma sahiptir. Fakat pahalı bir abonelik gerektirir.
• Science Citations Index – Bilimsel Atıflar Endeksi isimli özel yayında konuyu veya yazarın adını koyup araştırarak, belirli disiplin veya daha dar ve özel ilgi alanlarında kimlerin yayın yaptığını veya belirli kişilerin bu konudaki yayınlarını kimlerin kullandığını ya da bu kişilerin yayınlarının listesini elde edebilir.
Bilimsel Atıflar Endeksi, bir bilimsel çalışmayı, araştırmayı kimlerin kullandığını, yani bu araştırmaların başka araştırmalara nasıl etki ettiğini, kimlerin bu araştırmadan yararlanarak yeni araştırmalar yaptığını ölçer. Bilimsel Atıflar Endeksi, herkese açık olan bir kaynak değildir. Ona belirli bir ödeme yapılarak üniversite kütüphaneleri abone olurlar. Böylece bu kaynaklara ulaşmak, sayıca kısıtlanmış bir grup kullanıcıya ait hale gelir.
