Karagöz ve Hacivat Kimdir?
Hacivat ve Karagöz'ün sahiden yaşayıp yaşamadığı, yaşadılar ise de nerede bulundukları kesin olarak bilinmiyor. Yapılan kültür araştırmaları ve rivayete göre Bursa'da Ulucami'nin imalatı esnasında çalışan 2 işçi oldukları, (Kambur Bali Çelebi) Karagöz’ün demirci ustası, (Halil Hacı İvaz ) Hacivat’ın ise duvarcı ustası olduğu biliniyor.
Hikayesi
Rivayete göre, bu ikilinin aralarında komik diyaloglardan oluşan çekişmeler vardır ve inşaatta da pek çalışmazlar. Bu durum diğer işçilerin de çalışmamasına sebep vermiş. Orhan Gazi'nin, " Cami zamanında bitmezse kelleni alırım " dediği cami mimarı ise inşaatın bitmediğini söylemiş ve Karagöz ve Hacivat’ı şikayet etmiş. Bunun üzerine ikili idam edilmiş. Karagöz ve Hacivat'ı seven ve ölümlerine çok üzülen Şeyh Küşteri, onların kuklalarını yapmış ve perde arkasından oynatmaya başlamış. Bu sayede de Hacivat ve Karagöz tanınmış.
Gölge Oyunu Nedir?
Gölge oyunu, aslında yüzlerce yıllık geçmişi olan bir sanat dalı. Genel olarak anlayacak olursak, havan derileri kesiliyor ve bu derilerden çeşitli figürlerin oluşturuluyor; İnsan, hayvan ya da eşya gibi ve bir ışık kaynağı önünde oynatılıyor. Bu oynatılan figürlerin gölgeleri de sıkıca gerilmiş bir perde üzerine yansıtılıyor. Figürlerin gölgeleri ile oynatılan oyuna da ‘gölge oyunu’ adı veriliyor.
Karagöz Oyunu Özellikleri
Karagöz oyunu, aslında Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun başlıca türlerinden biri. Karagöz ve Hacivat oyunu daha çok Karagöz’ün söylenen sözleri yanlış anlamasından kaynaklı komik diyalogların ortaya çıkmasından oluşuyor. Buna bir de dans ve müzik eklendiğinde şenlik başlıyor. Oyunlarda gösterilen konular ise kim tarafından düzenleniyor bilinmiyor, doğaçlama olarak ilerliyor. Bu gösterimi yapan kişiye ‘hayali’ ya da ‘hayalbaz’ deniyor. Hayalinin yardımcısına ise çırak, yardak, dayrezen ve sandıkkâr adı veriliyor.
Karagöz ve Hacıvat Oyunu Karakterleri?
Oyunun en önemli kişilerinden olan Karagöz, okumamış ve eğitim almamış bir tip olmasına ragmen zekidir. Kendisine söylenen sözleri hep yanlış anlar ve sürekli başını belaya sokar. Oyun da Karagöz’ün bu davranışları üzerinden şekillenir. Geçim sıkıntısı yaşayan ve bulduğu geçici işlerle uğraşan kahramanımız neredeyse tüm oyunlarda işsiz. Karagöz dobra konuşan özelliğiyle de halkı temsil ettiğini söyleyebiliriz.
Hacıvat
Hacivat ise az da olsa medrese görmüş bir adamdır. Gördüğü eğitimi ve bilgisini çevresindeki insanlara iyi pazarlamasını bilir. Nabza göre şerbet vermeyi bilen bu karakter az bir öğrenimle öğrenmiş olduğu Arapça ve Farsça kelimeleri sık sık kullanır.(Bu nedenle Karagöz, Hacivat’ı sürekli yanlış anlar.) Hacivat genellikle başkalarının, özellikle de Karagöz’ün üzerinden geçinmeye çalışır. Hacivat’ın özelliklerine baktığımızda da aydın kişileri yansıttığını görebiliriz.
Diğer Karakterler
Yıllardır süre gelen bu gölge oyununda karakterler sadece Karagöz ve Hacıvat değil. Bu iki karaktere ise bazen diğer tiplemeler de eşlik edebiliyor. Bu karakterlerden bazıları, Zenne (kadın), Himmet Ağa, Tuzsuz Deli Bekir (sarhoş), Arap, Acem (zengin), Kayserili (pastırmacı), Zeybek gibi isimlerden oluşuyor.
Karagöz Geleneği’nin Devamı
Karagöz gölge oyunu geleneği, usta-çırak ilişkisi içinde yüzyıllarca devam etmiş ve günümüze kadar gelmiş. Ancak olması gereken yerde değil. Peki neden? Genelde “Ramazan ve çocuk eğlencesi” kabul ettiğimiz için değeri çok da anlaşılmıyor. Oysa Karagöz oyunu bir halk tiyatrosu ya da gelenekli tiyatrodur ve bu sanatın gelişebilmesi için ‘Hayali’ ustaların yetiştirilmesi gerekir. Bu sanata gönül vermiş ustalar günümüzde az olsa varlar. Onlar sayesinde hala yaşatılmaya devam ediyor.
Karagöz Oyunu ile Eğlence
Renkli kostümleri, eğlenceli müzikleri ve komik diyalogları ile aslında sadece çocuklar değil yetişkinler de izlerken eğleniyorlar. Bir dönemin kültürünü yanıstan bu öğeler özellikle geçmişten günümüze şöyle bir toplumsal yapı adına zaman yolculuğuna çıkmamızı da sağlıyor.
Neden Tekrar Canlandırmak Gerekli?
Karagöz'ü yeniden canlandırmak, hem bu kahramanları yeniden topluma kazandırmak, hem de günümüz olayları ve esprileri ile izleyiciyi buluşturup bir de bu şekilde sunmak açısından önemli. Oyunu oynatan hayali ustaları hikayelerinde yaratıcı, günümüz esprilerini kullanabilen ve halka seslenebilen diyaloglar yaratmaya çalışıyorlar.
