Oğuz Büber - Muhalif Analiz
Türkiye’de 16 yaşının altındaki çocukların sosyal medya kullanımına yasak getirilmesi uzun bir süredir gündemde. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu bu kısıtlamayı çocukları çevrimiçi ortamda daha güvenli duruma getirmek amacıyla yapacaklarını belirtiyor.
Girişim özellikle; siber zorbalık, kişisel veri güvenliği ve gençlerde sosyal medya bağımlılığı risklerine karşı koruma niteliği taşıyor.
Tabii; yasağın uygulanmış şekli, hangi platformların yasağa dahil olacağı, hangilerinin hariç tutulacağı gibi birçok detay henüz belli değil. Güvenli internet kullanımının hedefleneceği belirtiliyor.
Bakan bu konuda son olarak ise; Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’nın birlikte çalıştıklarını ve düzenlemenin yeni yılın ilk aylarında hayata geçirilmiş olacağını söyledi.
Düzenlemenin yasakçı zihniyet içerisinde değil, korumacı bir zihniyetle yapma gayretinde olduğu belirtildi ama bu söylem halkta ne kadar karşılık bulur orası soru işareti.
Konuya dair; kimi çevreler çocukların korunmasını ön plana koyarken, diğer yandan erişim kısıtlamalarının eğitim ve sosyalleşme fırsatlarına engel olacağını düşünenler de var…
.jpg)
Aslında 16 yaş altındakilere sosyal medya yasağı tamamıyla Türkiye gündemine doğmuş bir konu değil. Kısa süre önce Avustralya’da da oldukça benzer bir yasa çıkarıldı. Ülkenin en büyük iki partisinin desteğiyle yasa onanırken dünya çapında bir hamle olduğunun vurgusu da yapıldı.
Avustralya İletişim Bakanı Michelle Rowland, yasanın gençleri cezalandırmak ya da soyutlamak için değil korumak için olduğunu özellikle belirtti. Bakan buna delil niteliğindeki zararları ise şöyle sıraladı: Uyuşturucu kullanımı, yeme bozuklukları ve şiddetle ilgili içeriklere maruz kalma.
Avustralya’da çıkan yasada neler yer alıyor?
Yasa, sosyal medya platformu kullanıcılarının yaşlarını doğrulamak için akla yatkın sınamalardan geçmesini sağlarken 16 yaşından küçük olanların hesap açmasını ise yasaklıyor.
Şu an için yasak kapsamında olan platformlar belli değil. Fakat TikTok, Facebook, Snapchat, Instagram, X ve Reddit gibi siteler telaffuz ediliyor.
Üç önemli kategori ise yasadan muaf tutulacak.
Bunlar;
-Mesajlaşma uygulamaları (WhatsApp ve Facebook Messenger Kids gibi)
-Oyun platformları
-YouTube’un da içerisinde yer aldığı eğitim hizmeti veren platformlar.
Ayrıca 15 yaşının altındakilerin TikTok ve Facebook gibi platformlarda kişisel hesaplarını açmadan çeşitli içeriklere erişmesi de getirilecek yeniliklerden.
Bakan Rowland; hesap oluşturmadan uygulanacak kısıtlamalar sayesinde ‘durmaksızın gelen bildirimler ve uygulama mesajları’nın son bulacağını, bunun da gençlerin uykularına ve odaklanma yeteneklerine pozitif etki oluşacağını belirtiyor.
Fakat dijital medya uzmanları ve bazı ebeveyn gruplarının dikkat çektiği bir husus var. Yasağın hangi platformlara uygulanıp uygulanmayacağının bilinmemesi; çocukları tam olarak hangi şeylerden koruyacak konusunda da soru işaretlerine sebep oluyor.
Uygulama nasıl hayata geçecek?
Yasanın nasıl hayata geçirileceği tamamıyla netlik kazanmış değil. Yasa tasarısı, sosyal medya şirketlerinin kullanıcıların yaşlarını saptama konusunda makul adımlar atması gerektiğinin altını çiziyor fakat bunun nasıl yapılacağı kısmı platformlara bırakılıyor.
Kurala uymayanlara ise 49,5 milyon Avustralya dolarına (yaklaşık 32 milyon dolar) kadar para cezası uygulanabilecek. Yasa, platformların kullanıcıların yaşlarını doğrulama konusunda tek seçenek olarak kimlik doğrulaması uygulamasını sunmasını da kabul etmiyor.
Kullanıcıların tahmini yaşını tespit etmek için hükümetin önerdiği yöntemler arasında yüz taraması ya da çevrimiçi davranışlara dayalı tahmin gibi güvence teknolojileri bulunuyor.
Facebook da hali hazırda bu denemeleri gerçekleştiriyor. Kullanıcıların yaşları aldıkları doğum günü mesajları baz alınarak tahmin edilmeye çalışılıyor.
Çoğunlukla yapay zeka tabanlı, büyük ölçüde gelişme aşamasında olan ve kesinlikle kusursuz olmayan bu türden bir teknolojiye dayalı sisteme gerçekçi şekilde bakmayanlar da mevcut tabii.
İlk tepkiler ne yönde?
Anketlerin ortaya koyduğuna göre Avusturalyalıların çoğunluğu yasayı destekliyor. Yasayı yeterli görmeyenler olsa da ebeveyn grupları genel olarak destekçi konumundalar.
Özellikle çocuklarının ölümlerinden sosyal medyayı sorumlu tutan bazı ebeveynler sosyal medya yasağı konusunda yüksek sesle kampanya yürütüyorlar.
Sosyal medya şirketleri ise yasaya tepkili.
X’in sahibi Elon Musk alınan karar için şu paylaşımda bulundu:
“Avustralyalıların internet erişimini kontrol etmenin dolaylı yolu gibi gözüküyor.”
Facebook ve Instagram’ın şirketi Meta, teklifin ‘yaş güvencesi teknolojisi’nin pratik gerçekliğinin yanı sıra ülkedeki ruh sağlığı ve gençlik güvenliği kuruluşlarının çoğunluğunun konu hakkındaki görüşlerini göz ardı ettiğini ifade ediyor.
LinkedIn ise reşit olmayanlara hitap etmeyen bir site olduğunu öne sürerek yasak kapsamına alınmaması gerektiğini savunuyor.
İnsan hakları grupları da konu hakkındaki endişelerini dile getiriyorlar.
Avustralya’da şu ana kadar yaşanan gelişmeler paylaştıklarımdan ibaret.
Benzer yasaya dair henüz hiçbir detayın belli olmadığı ülkemiz için konunun nasıl şekilleneceğini görmemiz açısından paylaştıklarımın önemli olduğunu düşünüyorum.
