Erzincan'ın İliç ilçesinde, Anagold Madencilik şirketi tarafından işletilen Çöpler Altın Madeni’nde yaşanan toprak kayması faciası insan hayatı ve doğa tartışmalarıyla yeniden gündemde. Fırat Nehrine 350 metre, Erzincan’ın İliç ilçesine 650 metre uzaklıkta yapılan altın madenciliği konusu siyanürden, Fırat Nehri’ne sızıntısı ve yaşam hakkı açısından muhalefetin elini çıkmadığı bir alan olarak görülüyor. Dönemin İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin’den yine eski Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’a kadar uzanan süreçte konunun muhatapları olarak ortaya çıkıyor. Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı görüşmelerinde, Erzincan Milletvekili Muharrem Işık, “Erzincan’da altın madeni var, Ilıç’ta işletme, geçen ay gittim, orayı gezdim, şu anda mesela fazla bir tehlike görünmüyor, ama şöyle bir şey var, tilkiler ölmüş, siyanürden, tilkilerin öldüğünü biliyoruz, kuşların öldüğünü biliyoruz. Çok ilginç bir şey, hep karasinekten geçilmeyen Ilıç’ta bu sene karasinek yok. Gerçekten karasinek yok” diyor, dönemin İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin’e.
Hülya Özmen- Muhalif Özel
TBMM’de 2008 yılında dönemin İstanbul Milletvekili Ufuk Uras ve 19 vekilin verdiği altın madenciliğinin tüm yönleriyle araştırılması önergesi, arama yapılan yerler arasında Erzincan-İliç’e de yer vermesiyle oldukça dikkat çekici. Uras ve arkadaşları bu araştırma önergesinde, altın madeni işletmeciliğinde, günümüzde ekonomik bazda tek geçerli yöntemin siyanür liçi olduğuna dikkat çekiliyor ve siyanürle karşılaşan ülkelere dikkat çekilerek, “Siyanür liçi yöntemiyle yapılan maden ve kimya işletmesinde, doğada zararsız halde bulunan ağır metallerin aktive olduğu, havaya, suya, toprağa karışarak çevre sağlığı ve canlı yaşamı için büyük risk oluşturduğu bilinmektedir. Bu tür işletmelerde büyük ekolojik yıkımlara yol açan kazalar meydana gelmektedir. Örneğin, Papua Yeni Gine'de 1984 yılında 2100 metrelik dağın tıraşlanması sonucunda yoğun yağmurlar sonucu akan siyanürlü toprağın yüzünden bölge halkı göçmüş; Romanya'da Esmeralda altın madenindeki atık havuzunun yıkılması sonucu 100 bin metreküp siyanürlü atık Tuna Nehri'ne karışmış, Macaristan, Sırbistan, Ukrayna ve Bulgaristan'daki doğal hayatı zarara uğratan felaketler yaşanmıştır. Siyanürlü altın madenciliği bugün ABD'nin Montana Eyaleti'nde yasaklanmış, Colorado Eyaleti'nde yasaklanması için yasal işlemler başlatılmıştır” deniyor. Araştırma önergesinde altı çizilen önemli nokta Madencilik Kanunu değişikliği ile olası felaketlere işaret edilmesi.
“İliç’te tilkilerin öldüğünü biliyoruz, kuşların öldüğünü biliyoruz. Karasinekten geçilmeyen Ilıç’ta bu sene yok”
Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı görüşmelerinde, Erzincan Milletvekili Muharrem Işık, “Erzincan’da altın madeni var, Ilıç’ta işletme, geçen ay gittim, orayı gezdim, şu anda mesela fazla bir tehlike görünmüyor, ama şöyle bir şey var, tilkiler ölmüş, siyanürden, tilkilerin öldüğünü biliyoruz, kuşların öldüğünü biliyoruz. Çok ilginç bir şey, hep karasinekten geçilmeyen Ilıç’ta bu sene karasinek yok. Gerçekten karasinek yok” diyor, dönemin İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin’e.
TBMM’de Ufuk Uras’tan, Levent Tüzel’e, Gülistan Koçyiğit, Barış Atay, Ali Şeker, Polat Şaroğlu çok sayıda vekilin ilgili bakanların yanıtlaması istemiyle verdiği onlarca önergeler ve konuşmalardan bazıları şöyle:
İÇİŞLERİ KOMİSYONU
18 Ekim 2012 Perşembe
Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı (1/690)
MUHARREM IŞIK (Erzincan) – Erzincan’da altın madeni var, Ilıç’ta işletme, geçen ay gittim, orayı gezdim, şu anda mesela fazla bir tehlike görünmüyor, ama şöyle bir şey var, tilkiler ölmüş, madende…
İÇİŞLERİ BAKANI İDRİS NAİM ŞAHİN (Ordu) – Ilıç’ta…
MUHARREM IŞIK (Erzincan) – Tabii, tabii, yani o suların gittiği tilkilerin öldüğü… Siyanürden, tilkilerin öldüğünü biliyoruz, kuşların öldüğünü biliyoruz. Çok ilginç bir şey, hep karasinekten geçilmeyen Ilıç’ta bu sene karasinek yok. Gerçekten karasinek yok.
İÇİŞLERİ BAKANI İDRİS NAİM ŞAHİN (Ordu) – Aynı maden…
MUHARREM IŞIK (Erzincan) – Tabii, tabii, o maden, dediğim maden, işte, altın madeni, Anagold dediğimiz altın madeni. Orada mesela karasinek bu sene hiç olmamış. O Çöpler Köyü var, Çöpler Köyünü şirket yeniden yaptı, aşağı tarafa bıraktı, ama orada insanların tamamen hayat şekli değişti. İnsanlar hayvancılık yapıyordu. Şavaklılardı bunlar normalde, Şavaklı dediğimiz hemşehrilerimiz. Onlar oradaydılar, onların geçim kaynağı hayvancılık. Bunlara ev yaptılar. Orada, tabii, hayvancılık bitti. İnsanlar şu anda bir kısmını… İkiye bölünmüş köy bir kısmını işe almışlar, bir kısmını işe almamışlar, orada resmen bir çatışma var. Ama sonuçta orada hayvancılığı bitirmiş o maden işletmesi, şu anda olan şey, ama Ilıç’a görünürde bir canlılık getirmiş, bir canlılık katmış ama, ileri doğru baktığınız zaman, Ilıç’ın bitme noktasına geleceği şeyi oluyor, çünkü Ilıç’ta şu anda kiralar bin lira. Eski eve gidiyorsun, kira bin lira, ev yok, madende çalışan insan çok, ama bir kira bin liradan başlıyor. Dükkânlar harıl harıl çalışıyorlar.
Dolayısıyla, yerel yönetimlere bu şeyler verildiği zaman, HES’ler yapılırken, tabii, madende iyi denetlemenin bir şekilde ayarlanması lazım, bunun hazırlanması lazım, çünkü sonuçta yerel yönetimler olduğu zaman yerel yönetimlere verilen güçte bazı şeyler olur. Yani burada belediye başkanları yanlış anlamasınlar, kimsenin hakkında bir şey söylemiyorum ama yerel yönetimde daha değişik şeyler oluyor, daha değişik kaygılar oluyor.
İşte, bir altın madenini örnek verdim, orada siyanür, tehlikeli bir olay, bu konuda daha iyi bir çalışmanın yapılması gerektiğini ve bunun artık daha sonra yönetmeliklerle mi düzenlenir, nasıl olur, ona göre ayarlanması gerektiğini düşünüyorum.
--
MUHARREM IŞIK (Erzincan) – Sayın Başkanım, birinci sorum: Erzincan İliç’teki altın madeninin denetlenmesini gerçekten yapabiliyor musunuz? Siyanürün ne olduğu, nasıl olduğu, çevreye verdiği zararları inceliyor musunuz? Bir. İkincisi: Kop Dağı’nda bir sürü maden ocağı var, krom madenleri. Bunların hafriyatlarının döküldüğü yer Fırat’ın -iki aydır uğraşıyorum, çevre müdürlüğü de almış- suyu yemyeşil, böyle yapışkan bir şekilde akıyor.
MADEN İŞLERİ GENEL MÜDÜRÜ MEHMET HAMDİ YILDIRIM - Neresi Sayın Vekilim?
MUHARREM IŞIK (Erzincan) – Erzincan Karasu Nehri yani Fırat’ın bir kolu.
Oradan gelen Kop’taki madenlerin verdiği şey ve orada birkaç tane maden ocağı açılmış, tarlalara girmek mümkün değil. Üç: Bilmiyorum HES’lerle siz ilgileniyor musunuz? HES’lerin tahrip ettiği tarlaların hiçbirinde düzeltilme yok, tam tersine yakında sular da basacak şeyleri, onunla ilgili bir çalışmanız var mı?
MADEN İŞLERİ GENEL MÜDÜRÜ MEHMET HAMDİ YILDIRIM – Erzincan İliç’teki altın madeni…
BAŞKAN – Bir dakika, o sorulara yazılı cevap vereceksiniz, o soruların hepsine ayrıntılı cevap verirsiniz.
DİLEK AKAGÜN YILMAZ (Uşak) – Ben de Uşak Eşme Kışladağ altın madeniyle ilgili soracaktım. Şimdi, bu zannederim büyükşehir olan yerlerde il özel idarelerine verilen katkı payları tümüyle ilçelere dağıtılacak. Diğer yerlerde hâlen daha il özel idarelerine ayrı, coğrafi alan olarak belediyelere verilen katkı payları ayrı ayrı devam edecek. Uşak için bunda bir farklılık yok anladığım kadarıyla.
Şimdi, biraz önce dediniz ki: “Bu altın madenciliği çevreye çok ciddi bir zarar veriyor.” Yani şimdi siyanürün zarar vermesinin ötesinde coğrafi yapıya da çok ciddi zarar veriyor. Kocaman yani Uşak’taki altın madenine baktıysanız ya da mutlaka gözlemleriniz olmuştur, olağanüstü bir dağ var orada, yapay bir dağ var ve yani çok güçlü bir yağmur yağdı geçenlerde, bu dağ yarıldı.
Biraz daha devam etseydi o siyanürlü toprak dışarıya akacaktı, öyle anlaşılıyor. Şimdi, bu konularda yeterince koruma önlemleri alınıyor mu, bunları takip ediyor musunuz? Dediniz ki: “Daha sonra bu altın madenleri ya da madenler, taşocakları terk edilirken bunun kontrolünü yapacağız, çevreye uyum teminatı alıyoruz.” dediniz. Bu teminatlar nedir? Gerçekten bu doğaya verilen zararı karşılayabilecek durumda mıdır? Ayrıca, Uşak ile Kütahya arasında sınır bölgemizde olan Murat Dağı’nda altın arama faaliyetleri yapılmakta mıdır?
BAŞKAN – Çok kısa Sayın Genel Müdür.
MADEN İŞLERİ GENEL MÜDÜRÜ MEHMET HAMDİ YILDIRIM – Altın madenciliği konusunda yine çok spekülatif bir alan. Bu konuyla ilgili Sayın Vekilimizin söylediği alan oldukça geniş bir cevap ihtiyacı hissediyorum. Dolayısıyla birçoğunu yazılı verelim ama sadece kısaca şunu söylüyorum: Bütün dünyada, en ileri ülkelerde altın madenciliği nasıl yapılıyorsa teknik açıdan Türkiye’de de bundan hiçbir farklı bir şey yapılmıyor. Bu konuda son derece emin olabilirsiniz. Özellikle de…
DİLEK AKAGÜN YILMAZ (Uşak) – Açık liç yöntemiyle oluyor Sayın Genel Müdür ve yani yapay bir dağ var Uşak’ta.
MADEN İŞLERİ GENEL MÜDÜRÜ MEHMET HAMDİ YILDIRIM – Açık liç yöntemiyle bütün dünyada uygulanıyor. Muhakkak. Bunların hepsi, dünyanın her yerinde aynı şekilde yapılıyor. Altın madenciliği tonda bir gram olan bir madendir. Dolayısıyla bu konudaki diğer açıklamaları yine yazılı olarak yapabiliriz. Eşme de bu şekildedir. Kop Dağı konusunda da, orada kromlarla ilgili zannediyorum Sayın Vekilimiz söylüyor. Biz o bölgeyi tekrar inceleyelim. Böyle bu tür sorunlar varsa da gerekli önlemleri almak da görevimiz.
BAŞKAN – Son soruyu Sayın Erdoğan soracak, buyurun.
MEHMET ERDOĞAN (Muğla) – Şimdi, bu altın madeniyle ilgili tabii bu konuda ben de daha önce görev yaptığım yerlerde çok yakından ilgilendik görevimiz icabı. Altın madeniyle ilgili Türkiye’de çok ciddi bir sorun vardır, bunun altını çizmek lazım. Yani “Gelişmiş ülkelerde nasılsa burada da böyle yapılıyor.” diyerek bu meseleyi kimse kamufle edemez. Gelişmiş ülkelerde altın madenlerinden elde edilen gelirin aşağı yukarı yarısı tabiata verilen zararı, çevreye verilen zararı bertaraf etmek için kullanılır. Küresel sermayenin Türkiye’deki altın işletmeciliğini yapanların talebi ve Türkiye’deki Maden Kanunu’ndaki buna ilişkin hükümler aşağı yukarı elde edilen gelirin yüzde 20-25’i harcanarak, geri kalanının küresel sermayeye kâr olarak dönmesiyle sonuçlanmaktadır. Türkiye’de elbette ki altın madenleri vardır, bunlar işletilecektir. Bu konudaki mevzuatın dünyadaki gelişmiş ülke standartlarına çıkartılarak maden çıkartıldıktan sonra, hem çevremize verdiği zararın bertaraf edilmesi lazım hem de o yörelerimize daha fazla kaynak aktarılması lazım. Yani “Biz dünya ile aynı seviyedeyiz.” diyerek lütfen kimse bu komisyona, Türkiye Büyük Millet Meclisindeki milletvekillerine yanlış bilgi vermesin.
Teşekkür ederim.
--
HATAY MİLLETVEKİLİ
SAYIN BARIŞ ATAY MENGÜLLÜOĞLU'NUN
TBMM 7/66206 ESAS SAYILI
YAZILI SORU ÖNERGESİNE
DAİR SORULARI VE CEVAPLARI
Erzincan'ın îliç ilçesine 650 metre mesafedeki Anagold Madencilik San. ve Tic. A.Ş.'nin işlettiği Çöpler Kompleks Madeni Türkiye'deki ikinci en büyük altın madenidir ve aym zamanda Ülkemizin en önemli su toplama havzalarından biri olan Fırat Nehri Havzası'na 350 metre uzaklıktadır. İliç Çöpler Altın Madeni işletmesinde kullamlan siyanür ve başka zehirli kimyasallar ile yapılan zenginleştirme sonucu ortaya çıkan atığın depolandığı havuz, Kasım 202rde Giresun Şebinkarahisar'da atık depolama alanındaki setin çökmesiyle yaşanan ekolojik felaket düşünüldüğünde endişe vericidir. Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışına Çevre ve Şehircilik Bakanhğı'nca ÇED Olumlu kararı verilmesi ile birlikte endişe artmıştır. Bu çapta ve siyanür ile zenginleştirme yapılan, liç yığının da büyümesi anlamına gelen bir durumda, deprem, su kaynakları ve nehirlerin korunması bakımından değerlendirme yapılmaması bilimsel gerekçelerle bağdaşmamaktadır. Ayrıca, îliç Çöpler Altın Madeni işletmesi atık havuzunda, depolanan atık miktarım azaltmak ve suyun çabuk buharlaşmasım sağlamak üzere havaya püskürtme yapılması basma yansımıştır. Kimyasallarla kirletilmiş suyun, doğrudan havaya püskürtülerek buharlaştırılması sağlanmaktadır. Son günlerde, İliç Çöpler Altm Madeni siyanür liçi yığınını depolayan atık havuzunda heyelan olduğu ve atık havuzdan sızıntının sürdüğü haberleri basma yansımıştır. Bu bağlamda;
1) Mayıs ayı içerisinde liç havuz alanında heyelan gerçekleşmiş midir?
2) Söz konusu alanda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'ndan müfettiş ve yetkililerin inceleme yaptığı ve; numuneler alındığı belirtilmektedir. Söz konusu numunelerin analizleri sonuçlanmış mıdır? Bu sonuçlar kamu ile şeffaf biçimde paylaşılacak mıdır?
3) Yığın liç alamndaki membramn yırtılarak zehirli atıkların toprağa sızdığı bilgisi doğru mudur?
4) Yine basma yansıyan haberde, bölgede yaşayan ve 14 Eylül 2020 yılında vefat eden Fatma Tiftik'in yapılan tahlillerinde hastalığına sebep olarak en güçlü nedenin siyanür zehirlenmesi olabileceği belirtilmektedir. Bölgedeki sağlık problemlerinin raporlanmasmda siyanür zehirlenmesine dönük bir oran kayıt altına alınmış mıdır?
--
3. 4 . 2023
27. dönem
İzmir Milletvekili Murat Çepni’nin, olası bir depremde Erzincan’ın İliç ilçesinde bulunan bir altın madeninden zehirli kimyasal atıkların yayılmasının önlenmesi için yürütülen çalışmalara ilişkin yazılı soru önergesi (7/79100)
--
11.11.2020
ALİ ŞEKER (İstanbul) - Yine Erzincan İliç’te bir maden var ve bu maden Çöpler köyünde. Genişletmeye, yüzde 50 kapasite artırımına gidiyor. Burada devletin kasasına girecek para 117 milyon dolar; 15 milyar dolarlık altın çıkacak ve bunun karşılığında devletin kasasına pay olarak 117 milyon dolar girecek. Yani, altın bulduğumuza mı sevinelim yoksa firmalar mı sevinsin? Biz doğal gaz bulduğumuza seviniyoruz, işte, doğal gazımız var. Altında bile bu kadar çok düşük bir pay devletin kasasına giriyorken doğal gazda acaba ne kadar bir pay devletin kasasında kalacak? Burada denetimler düzgün yapılıyor mu, bu oranlar tespit edilirken gerekli özen gösteriliyor mu? Ayrıca buradaki siyanür havuzlarının yaratacağı tehlike Türkiye’nin sırtında bir yük olarak kalacak. Daha öncesinde birçok tehlike yaşanmıştı siyanür havuzlarıyla ilgili, biliyorsunuz, Kütahya’da da ciddi bir tehlike yaşamıştık. Küresel iklim değişiminin bu kadar değişken bir döneminde her an iklim felaketleri yaşanabilir. Bu konuda çok daha dikkatli olmak gerektiğini düşünüyorum.
Bu arada Erzincan İliç’teki bu madene devletin elde edeceği gelirden yüzde 40 indirim yapılmış durumda, 198 milyondan 117 milyona düşmüş durumda. Yani bu kadar büyük doğa tahribatlarının karşılığında devletin kasasına bu kadar az paranın girmesi, ki hiçbir şekilde bu tahribatları kabul etmek mümkün değil ama bu kadar düşük meblağlar karşısında doğa tahribine son vermek gerek diye düşünüyorum.
8 Eylül 2022
GÜLÜSTAN KILIÇ KOÇYİĞİT'İN
YAZILI SORU ÖNERGESİNE
İLİŞKİN SORULAR VE CEVAPLARI
SORULAR
1) Erzincan İliç ilçesine 650 metre uzaklıkta olan Çöpler Köyü mevkiindeki Anagold Madencilik San. ve Tic. A.Ş.'nin yapmaya çalıştığı projenin felaket riski taşımasına rağmen Bakanlığınızca Nihai ÇED Olumlu kararı verilmesinin nedeni nedir?
2) 20 ton siyanürlü suyun Fırat Nehri üzerinde kurulan İliç Barajı'na karıştığı iddiaları doğru mudur? Bakanlığınızca bu durum tespit edilmiş midir?
3) 27 Haziran tarihinde Bakanlığınızın twitter hesabı üzerinden 'Erzincan İliç'te boru hatlarındaki arıza nedeniyle çevre kirliliğine neden olan altın madeninin faaliyetini durduruyoruz' açıklamasında sözü edilen arızanın ne olduğu kamuoyu ile paylaşılacak mıdır?
4) 20 ton siyanürlü suyun Fırat Nehri üzerinde kurulan İliç Barajı'na karıştığı olay sonrasında Sağlık Bakanlığınca köy ve mahallelerde sağlık önlemleri alınmış mıdır? alınmışsa bunlar nelerdir?
5) Fırat nehri üzerinde oluşan talana karşı ilgili firmanın çalışma yürütmesi süresiz ve kesin bir biçimde durdurulacak mıdır?
6) ÇED raporunda kimyasallarla kirlenmiş suyun arıtılmadan, çevredeki canlıları düşünmeden
doğrudan havaya püskürtülerek huharlaştırılmasma olanak sağlayan ve açıkça suç teşkil eden konuya Bakanlığınızca nasıl izin verilmiştir?
7) Bölgede endemik bitkinin ve hayvan varlığının olduğu bilimsel araştırmalarda da ortaya konulmuş olmasına karşın Bakanlığınızca bu canlıların yok olmasının yolunu açan proje ne amaçla desteklenmiş ve belgelendirilmiştir?
8) ÇED Olumlu kararının iptali haldcmda açılan davanın keşif ve bilirkişi incelemesinde yapılan usul hatalarına dair bir soruşturma açılmış mıdır?
9) 20 ton siyanürlü suyun Fırat Nehri üzerinde kurulan İliç Barajı'na karıştığı olay sonrasında bölgelerdeki köy ve mahallelerin içme ve kullanma sularında risk analizleri yapılmış mıdır?
