Oğuz Büber - Muhalif Özel
İnsan ve toplumla ilgili her türlü olay karikatürlere konu olabilmektedir. Karikatür sanatçısı tabii ki komiklik, ironi ve hicivden yararlanabilir fakat karikatürün gerçek gücü mizahtan gelmektedir. Karikatür, bir anlamda da izahı olmayanın mizahı olur sözünün en güzel tezahürüdür. Son dönemde tüm dünyanın hüzünle takipçisi olduğu İsrail - Filistin çatışmalarının da karikatür cephesinde bir karşılığı bulunuyor.
Biri İsrailli biri Filistinli olan iki karikatüristin çizdiği karikatürler oldukça derin anlamlar içeriyor…
Karikatüristlerinden birisi kapakta yer alan karikatürü çizen İsrailli Michel Kichka, diğeri ise aşağıda yer alan karikatüre imza atan Filistinli Mohammad Sabaaneh. İsrailli karikatürist çalışmasında Pablo Picasso’nun ünlü ‘Guernica’ tablosundan esinlenmiş.
İki sanatçı da doğal olarak savaşa birbirlerinden farklı açılardan bakıyorlar. Ancak siyasilerden farklı olarak ortak noktaları merhamet, sivil haklar ve adalet gibi kavramlar…
Belçika doğumlu Kichka’nın ailesi, Holokost’tan (Yahudi Soykırımı) kurtulanlardan…
Gençliğinde İsrail’e göç eden sanatçı şu anda Kudüs’te hayatına devam ediyor. İllüstrasyon ve çizgi roman alanlarında da uzman olan dünyaca ünlü karikatürist aynı zamanda basın karikatüristleri ağı olan Cartooning for Peace’in de asli üyelerinden.
Sabaaneh ise Kuveyt doğumlu ve Filistin’in Batı Şeria bölgesinde Ramallah’ta yaşıyor.
Cartoon Movement (Karikatür Hareketi) üyesi olan Filistinli karikatürist, Cartoonists Rights Network International’in (Uluslararası Karikatürist Hakları Ağı) de Orta Doğu temsilcisi.
Kichka’nın yukarıda yer alan karikatüründe, kafasına kalaşnikof doğrultulmuş ve kolları sıkıca bağlanmış bir çocuk dikkatleri çekiyor. Küçük çocuğun kurduğu cümle şu: “Savaş suçu ile insanlığı karşı işlenen suç arasındaki fark nedir?”.
Sanatçı eserdeki küçük çocuğun dünyada savaş suçlarına maruz kalan tüm çocukların masumiyetini simgelediğini söylüyor.
İsrailli sanatçı, kalaşnikofu çocuğun kafasına doğrultan tetikçilerin ise belirtilen soruyla ilgilenmediklerini söylüyor. Kendi ifadesiyle karikatürünü şöyle tanımlıyor: “Karikatürüm yaşama tapanlar ile ölüme tapanlar arasındaki uçurumu ifade edebilir.” Yani, yaşam için mücadele edenler ile inançları uğruna ölen ve öldürenlerin farkını gösteriyor bizlere.
Sabaaneh’in karikatürlerine baktığımızda ise çoğunlukla Filistinlilerin insanlık dışı durumlara maruz kalmasının işlendiğini görüyoruz.
Örneklerden biri işe şöyle:
Karikatürde iki bölge temsili kullanılıyor. Çağdışı olan ‘uygar olmayan’ kısım ve medeniyeti temsil eden ‘uygar dünya’.
Uygar olmayan bölümde bir barakayı kendine ev edinmiş anne ve çocuk var. Anne, taşların üzerindeki kazanda pişirerek hazırladığı yemeği çocuğunun tabağına koyuyor.
Uygar dünya bölümünde ise başlıca iki savaş aracı dikkatleri çekiyor. Tank ve uçak.
Karikatürist; medeniyet olarak tasvir edilenin savaş makinelerine sahip olanlar olduğuna, karşı koyamayanların ise uygarlık dışı olarak yansıtıldığına dikkat çekiyor.
İki sanatçının aynı konuya dair de farklı mesajlar veren karikatürleri bulunuyor. Kasım ayında Al-Shifah Hastanesi’ne (Şifa Hastanesi) yapılan saldırı da bu durumlardan birisi olarak gösterilebilir.
Sabaaneh’in saldırıyı kınayan nitelikteki karikatürü şöyleydi:
Filistin cephesinde bu saldırı insanlık suçu olarak görülmüştü ve karikatürde de bu duruma dikkat çekiliyordu.
Kichka’nın karikatürüne baktığımızda ise İsrail kanadına yakın şekilde olayın arka planına odaklanma vardı. Siviller canlı kalkan olarak kullanıldığı arkasında ise aslında teröristlerin organize olduğu fikri yansıtılıyordu.
Kickha hastane saldırısıyla ilgili bir başka karikatüründe ise hedef tahtasına İsrail Başbakanı Netanyahu’yu koymuştu.
İsrailli karikatürist, çalışmasında Netanyahu’nun adeta teröristlerle iş tuttuğunu ifade etmişti.
Keza bir açıklamasında da bunu dile getirmişti. “Bugün içerisinde olduğumuz durumdan tamamen Netanyahu sorumludur.” diyen Kichka İsrail liderinin sorumluluğu üstüne almadığını da belirtiyor.
Her iki sanatçının da üzerinde net bir şekilde uzlaştıkları konu ise sivillerin katledilmesi. Aşağıda yer alan karikatürlerde de bu fikre yer veriliyor.
Sabaaneh bu karikatürde çocukların İsrail güçleri tarafından öldürülmesini kınıyor.
Diğer bir eserinde ise ambulansa düzenlenen saldırının yasını tutuyor:
Kickha 7 Ekim saldırısından hemen sonraki günlerde bir karikatür çizmişti. Aşağıda yer alan o çalışma için yorumu da şöyleydi: “Ben sadece terörün insan ayırmadığını ve bir Hamas teröristi için herkesin düşman olduğunu göstermek istedim”.
Ülkeleri savaş halinde olsa da, bu iki karikatürist insanlığın ortak noktada buluşabilme ihtimalini hatırlatıyor bizlere. Yaşadıklarını göz önünde bulundurarak iki sanatçı da olaylara kendi ülkeleri tarafından bakıyorlar tabii ki. Ama önceliklerinin önce dünya barışı olduğunu söylemek yanlış olmaz…
