Aylardan temmuz ve plastikleri bırakıyoruz

Ve bunu her sene söylüyoruz. Geçen sene de bu konuya değinmiştim. O neden ile birkaç güncelleme yaparak aynı konuya tekrar dikkat çekmek istiyorum.

Plastik kirliliğine çözümün bir parçası olmak için bu ay bir fırsat olabilir. Bu Temmuz ayında, tek kullanımlık plastiği reddetmeyi seçerek plastik atıklarını azaltan dünya çapındaki milyonlarca insana katılabilirsiniz.

2011 yılının Temmuz ayında etraflarındaki plastiklerden gına gelmiş 40 Avusturyalı “yeter artık biz plastik kullanmak istemiyoruz” diyerek yaşadıkları kasaba Perth’de bir sivil hareket başlatırlar. Tam da Temmuz ayında;  Plastic Free July yani Plastiksiz Bir Temmuz. 

19.yy başlarında yörede altın bulunmasıyla hızla sanayisi gelişen ve günümüzde dünyaca ünlü pek çok madencilik ve mühendislik şirketinin ofisinin bulunduğu Perth’in bazı banliyöleri plastik atıktan geçilmiyormuş çünkü. Yeri gelmişken yazayım; ilk plastik üretimi 1950 yılında başlıyor ve o yıl 1.5 milyon ton üretim yapılıyor. 2022 yılı itibari ile dünya plastik üretimi 400 milyon tonu geçmiş bulunuyor. Bu konuyu ilk kez yazdığımda 2020 yılı verilerini kullanmıştım. O yılki dünya plastik üretim miktarı 380 milyon tonun biraz üzerindeydi. 2021 yılında ise bu rakam 394 milyon ton.

Evet gelelim “Plastiksiz Bir Temmuz” hareketine. 2011 yılında 40 kişi ile başlayan hareket, 2012 yılında diğer eyaletlerin de ilgisini çekiyor,   2013 yılında bütün dünyaya açık hale geliyor. 10 yıl sonra yani geçtiğimiz 2021 yılında 190 ülkeden 140 milyon kişi PLASTİKSİZ BİR TEMMUZ hareketine destek veriyor. Türkiye’den de katılım oldukça yüksek. Ve hatta geçtiğimiz yıllarda bu hareketin organizasyonunu sahibi Plastik Free Foundation, bir araştırma yapıyor, “Bu hareket ne kadar biliniyor? Kimler katılıyor?” başlığı altında. İşte bu araştırmada şöyle de bir yorum var; Türkiye’den katılım yüksek ancak, Türkiye’nin genelini temsil etmiyor, katılanların sosyo kültürel yapıları ülke standardının üstünde.  (plasticfreejuly.org sitesinden araştırmanın tüm sonuçlarına ulaşabilirsiniz)

Plastiksiz Bir Temmuz hareketinin amacı oldukça basit; Temmuz ayı boyunca tek kullanımlık plastikleri olabildiğince reddetmek. Hareketin web sitesi plasticfreejuly.org üzerinden bu eyleme katılabilir bir gün, bir hafta veya bir aylık süre için kaydolabilir ve plastik diyetinize başlayabilirsiniz.

Neler yapabilir bu hareket kapsamında? Öncelikle başlamak çok önemli. Bunu bir meydan okuma olarak görmek motive edici olabilir. EN AZINDAN SADECE BU AY İÇİN aşağıdakilerden en az bir tanesini deneyerek başlamak mümkün.

Tüm aktiviteler günlük hayatımızı kapsıyor elbette. Örneğin yeni bir kıyafet almak ise planınız;

• Naylon ve polyester kumaşlı kıyafet ve kumaşları almaktan kaçınmak
• Yüzde yüz pamuk tercih etmek, kullanılmayan kıyafetlerin ikinci el sitelerinde satışa çıkarmak ve yine bu sitelerden alışveriş yapmak, olabilir mesela.

Polyester, naylon, akrilik, elestan, suni ipek bunların hepsi doğaya zarar veren plastik türleri. Bunların yerine yün, keten, kaşmir gibi doğal içerikli ürünler tercih edilebilir

Üstelik her yıkamada bu sentetik giysilerden mikroplastikler suya karışıyor ve suyun temizliğini, toprağı, doğayı, insan sağlığını tehdit ediyor.

Mutfaklarımızda;

• Mutfak bezi olarak kullanılan o sarı bezden ve yeşil süngerden vazgeçmek çok zor olmasa gerek. Yeşil sünger yerine attarlardan alınabilecek olan Kabak Lifleri çok iyi sonuç veriyor. Üstelik eskidiğinde gıda atıkları ile birlikte kompost yapılabiliyor. Sarı bez yokken ne yapıyorduk?  Hatırlamayanlar olabilir yada farklı çözümler vardır; anne ve babalara sorabilirsiniz. Bizim evin çözümü; Evde artık kullanılmayan giysilerden yapılmış el bezleriydi. Ben hala bu yöntemi uyguluyorum.
• Hayatımıza 1953 yılında yiyecekleri sarmak için giren streç filmlerden kurtulmak şahane bir girişim olabilir. Bal mumu kumaşlardan yapılmış paketleme kağıtları yada kapaklı kaplar veya pamuklu kumaştan yapılan boneler kullanıla bilinir, yiyecekleri korumaya alırken.
• Bulaşık deterjanı yerine doğal alternatifler defne sabunu, yeşil sabun gibi ürünler kullanmak mümkün. Ha vazgeçemiyorsak bu ürünlerden, büyük ambalajlarda alıp ambalaj atığını azaltmak da Plastiksiz Bir Temmuz’a katkı olabilir.
• Ve bu günden sonra mutfağınıza alacağınız her ürünün plastik değil de metal veya cam tercih etmek yine hareketin amacına uygun bir davranış olacaktır.  
• Kesin ve kesin plastik poşetler yerine bez çanta kullanmak. Dünyada saniyede 200 bin plastik poşet kullanıldığını ve bu poşetlerin LDPE içerikli yani dönüşümü bir hayli zor olan plastik olduğunu bilirsek belki bir kez daha düşünebiliriz bez çantaları.

Gelelim banyolarımıza; orda neler yapabiliriz dersiniz?

Şöyle bir göz gezdirelim birlikte banyolarımıza;  şampuanlar, diş fırçaları, makyaj pamukları, saç fırçaları ve petler. Ve hatta Çocuk bezleri…

• Katı sabun zamanı diyebiliriz mesela. Çünkü şampuan kutuları ciddi bir plastik atık oluşturuyor. Günümüzde  artık her  şampuanın doğa dostu alternatifleri var biri mutlak size uyabilir. Şampuansızlığı uyduramadık hayatımıza diyelim, vücut şampuanlarından vazgeçmek mümkün olabilir.  Yerine kesinlikle defne yağı ile yapılmış defne sabunları yada zeytinyağı ile yapılmış sabunlar tercih edilebilir. Yine banyo liflerinin çoğu sentetik, doğal sünger yada kabak lifi kullanabilir.
• Makyaj pamukları yerine tekrar kullanılabilir makyaj temizleme petleri tercih edilebilir yada evdeki eskimiş yumuşak tişörtler bu amaçla kullanılabilir.
• Diş fırçalarınızın kalıntılarının 2500 lü yıllara gelindiğinde bulunması hiç anormal değil. Yani plastikler yok olmuyor, işte o nedenle doğada çözülebilen bambudan yapılma diş fırçaları ve ipek diş ipliklerini kullanabilirsiniz.
• Saç fırçalarını şimşir tarağı gibi doğal içerikli malzemelerden seçebilir, tampon ve pet kullanımlarında yeniden yıkanabilir olanları tercih edebilir ve adet kapları seçeneğini de deneyebilirsiniz.
• Ve çok ciddi bir mesele olan bebek bezleri. Hem bütçe olarak hem içerdiği plastik olarak. Maalesef bu bezlerin geri dönüşümü yok gibi bir şey. Dönüşebilmesi için plastik ürünlerin ter temiz olması gerekiyor. Çocuk bezinin temiz olma olasılığı ne ise dönüşme olasılığı da o işte.  Elbette çok zor ama bebeğin sağlığı için de eski usul bezler neden kullanılmasın ki? En azından hibrit şeklinde uygulama olabilir. Örneğin evde rahat ortamda iken eski usul bez, dışarıya çıkıldığında ve acil durumlarda plastik içeren hazır bezler şeklinde.

Ve daha neler neler?

Okullarda çocuklar için termoslar mataralar,  iş yerlerinde tek kullanımlık pet şişeler bardaklar yerine termos ve mataralar,  plastik pipetler yerine bambu yada çelik pipet tercih etmek, yemek siparişlerinde gönderilen plastik çatal bıçakları ve ıslak mendilleri ret etmek (ıslak mendiller de dönüşmüyor), işyerlerinde evden götüreceğiniz çatal ve bıçakları çekmecenizde muhafaza etmek çok zor olmasa gerek.

Otellerdeki  buklet ürünler yani küçük şampuanlar sabunlar inanılmaz bir plastik atık yaratıyor; benden hatırlatması elbette kullanım tercihi sizlerin.

Ve hiç aklımızdan çıkmayacak bir bilgi daha plastiklerin sadece %9 ‘u dönüşüyor. Diyeceğim o ki plastikler dönüşüyor diye GÖNÜL RAHATLIĞI ile plastik kullanıyorsanız, hiç öyle bir rahatlıkta olmayınız çünkü plastiklerin %91’i dönüşmüyor. Atık olarak doğada kalıyor üstelik yok olmuyor. Mikroplastik olarak sizin, bizim, çoluğumuzun, çocuğumuzun havasına, suyuna, gıdasına karışıyor. Aaaa balonları unutuyordum evet özellikle çocuklar için sevinç kaynağı olan balonlar içerdikleri plastik sebebi ile özellikle de hayvanlar için ölüm makinesi. Mideleri plastikler ile dolu olarak karaya vuran balinaları da unutmamak gerekiyor. Makro halindeyken hayvanları öldüren balonlar, mikroplastik haline dönüştüğünde de sevinç kaynağı değil hastalık kaynağı oluyor.

“Bir düşünün. Neden sonsuza kadar dayanacak bir malzemeden birkaç dakika kullanacağınız bir şey yaparsınız ve onu çöpe atarsınız. ?”

   Jeb Berrier ( Bag It! Filminden bir söz; Plastiği konu alan Bir Amerikan Belgeseli)