Trump'a yönelik tarihi suikast girişiminin bir tişört parçasına dönüşmesi

Oğuz Büber - Muhalif Analiz

Associated Press’ten Elvan Vucci tarafından çekilen fotoğraf karesinde; Trump, yüzünde kurşunun bıraktığı kan izleri, sımsıkı sıktığı yumruğunu güçlü bir şekilde havaya kaldırması, arkasında dalgalanan Amerikan bayrağı ve korumalarının üzerinde göğe yükselir bir poz ile ihtişamlı görünüyordu. Olağanüstü, anlık bir olaya tanık olmasak önceden saatlerce hazırlanmış bir çalışmanın sonucu olarak görebilirdik bu fotoğrafı.

Silahlı suikast girişiminin üzerinden 48 saat bile geçmeden olayı konu edinen tişörtler internet sitelerinde satışa çıkmıştı. Üzerinde bahsettiğimiz fotoğrafın ön plana çıktığı; ‘Mücadele’, ‘Bugün değil’, ‘Asla pes etme’, ‘Efsaneler asla ölmez’, ‘Kurşun geçirmez’, ‘Amerika için savaş’ vb. sloganların yer aldığı yüzlerce çeşit tişört, sweatshirt ve kupa satışa sunulmuştu.

Ve bu sadece Amerika sınırları içerisinde görülen bir pazarlama çılgınlığı değildi. Suikast girişiminden yalnızca birkaç saat sonra o anın fotoğrafının yer aldığı ‘Silahlı saldırı beni daha da güçlü kılıyor’ yazılı tişörtler Çin’deki internet sitelerinde ve pazar tezgahlarında satışa çıkmıştı bile.

Fotoğrafın telif hakkı, çeken kişi Elvan Vucci’ye de sorulduğu üzere Associated Press’deydi. AP’nin kurumsal iletişiminden yetkili bir ismin yaptığı açıklamaya göre fotoğraf üzerindeki haklar saklı tutuluyor. Şu an izinsiz kullanımlar için nasıl bir yol izleyecekleri de bilinmiyor.

Fotoğrafın bu şekilde kullanılması Trump’ın seçim kampanyasının organik bir parçası değil.  Ancak kendiliğinden gelişen bu durumun asıl kampanyanın da önüne geçeceğini bilmek için kahin olmaya gerek yok. Bu suikast girişimi tabii ki seçimi kazanmak için kullanılacaktı. Ama kullanım şekli böyle mi olmalıydı, o soru işareti. Trump gibi şovmen bir karakterin bu tarza itiraz ettiğini de hiç düşünmüyorum. Her zaman ön plana çıkmaktan hoşlanan ve kahraman karakterine bürünmeyi seven Trump için nasıl olduğu değil, ne olduğu önem arz ediyor.

Böyle önemli bir olayı; hatıra eşyasına dönüştürmeyi, tüketilebilir ürün haline getirmeyi Trump yadırgamayacaktır.

Tüketim kültürünün gücünün farkında olan eski ABD başkanı bu anı kullanmayı tabii ki es geçemezdi. Bu özel ve üzücü olayın ticarileşmesinin, öneminin düşmesinin ve krizi sıradanlaştırmasının; aynı Che Guevara tişörtlerinde olduğu metalaşmanın bir parçası olmanın ve modern bir tabirle ‘cringe*’ bir durum oluşturmasının Trump açısından sıkıntılı bir tarafı yok.

Peki, ülkemizde de benzer şekilde ürünlerin ortaya çıktığı ve ne alaka diyebileceğimiz şeylerin materyallerin üzerine basılarak satışa sunulduğu aklınıza gelmiş miydi hiç?

Rabia işareti

Temmuz 2013’te, Mısır’da ordunun yönetime el koymasının sonrasında ilk defa başkent Kahire’deki Rabitul Adeviyye Meydanı’nda düzenlenen gösterilerde kullanılmıştı Rabia işareti. Darbeyi protesto etmek amacıyla Mısır’ın seçilmiş cumhurbaşkanı Muhammed Mursi ve Müslüman Kardeşler destekçileri tarafından kullanılıyordu. İşaret Arapça’da dört-dördüncü anlamına geldiği için 4 parmakla gösterilmekteydi.

Ülkemizde de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Mısır’daki darbe sonrası yaptığı konuşmalarda, mitinglerde halkı Rabia işaretiyle selamlamıştı.

Aynı Trump’ın yaşadığı kaza sonrasında, olayın metaya dönüşmesi gibi; Rabia işareti de tişört, sticker, kupa ve rozetlere dönüşmüştü.

Oğlum bak git!

İlgili video internette yayınlandığında izlenme rekorları kırmıştı. 16 yaşındaki bir genç belindeki kemerle temizlik işçisinin üzerine yürüyor ve bu sırada “Oğlum bak git” şeklinde işçiden yanıt alıyordu. Umursamaz tavırlarına devam eden gencin darpa maruz kaldığı video oldukça rağbet görmüştü. Kendi özelinde bakıldığında komik bir video denilebilecek olayın başta tişört olmak üzere birçok ürünü çıkarılmış hatta ünlü komedyen Yavuz Seçkin tarafından aynı isimle bir filmi çekilmişti. Trump suikasti tişörtlerinin çıkmasından daha da cringe bir olay olduğu ise su götürmez bir gerçekti.

Çok cahilsin keşke ölsen

Ünlü tarihçimiz İlber Ortaylı’nın konuşmalarında kullandığı ‘cahil’ ifadesinden yola çıkılarak sanki kendisini söylemiş gibi hazırlanan bir kelime öbeği (caps) vardı. ‘Çok cahilsin keşke ölsen’ ifadesi de kupalardan çoraplara kadar birçok ürüne işlenmişti.

Trump olayından yola çıkarak ifade etmek istediğimiz gibi ‘cringe’ olarak nitelendirebileceğimiz, neden bu kadar talep gördüğüne anlam veremediğimiz birçok olay ülkemizde de görüldü. Ama hiçbirinin bu kadar ciddi bir durumdan devşirilmediğini, bu kadar önemli bir olayın metaya evrilerek  harcanmış olmayacağını söyleyebiliriz. Tabii, kendi açımdan baktığımda bunu harcanmış olarak değerlendiriyorum. Pekala Trump, ‘en verimli şekilde kullandım’ diye de düşünebilir.

Çünkü kendisi de biliyor ki; artık avantajlı olduğu bir seçimde çok daha fazla avantaja sahip, hatta favori durumda…

*Utandırıcı, yapandan çok bizi utandıran, başkaları adına utanmanın karşılığı olarak ifade edebiliriz.

Not: Başlıkta kullanılan ‘Amerika’yı yeniden büyük yapmak’ (Make Amerika great again) Trump tarafından 2024 yılında başkanlık kampanyasında kullanılmıştır. ‘Amerika için savaş’ (Fight for Amerika) ise suikast girişimi sonrasında üretilen tişörtlerdeki sloganlardan birisi. Gelecek seçimlerde sıkça duyacağımız sloganlardan biri de olabilir.