Yeşil Sol Partili Van Milletvekili Mahmut Dindar’dan Mera gerçeği ve araştırma önergesi

Muhalif- Ankara

Yeşil Sol Parti Van Milletvekili, Meclis KİT Komisyonu Üyesi Mahmut Dindar, son yıllarda ölüm ve yaralanmalarla biten Mera arazileri konusunu Meclis gündemine taşıdı. Bu konuda İçişleri Bakanı  İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’ya  yanıtlaması istemiyle soru önergesi veren Dindar, sorunun  çözüm yollarının belirlenmesi için de  TBMM’ye  araştırma önergesi  sundu.  Araştırma önergesi gerekçesi şöyle:

“Son bir yıl içerisinde Van'ın Çatak, Başkale, Muradiye, Erciş, Bahçesaray ilçelerinde”

Türkiye’de devam eden ekonomik kriz tarım ve hayvancılık alanında ot ve yem maliyetlerinde fahiş artışlara yol açmış özellikle hayvancılıkla uğraşan çiftçiler alternatif çözümlere yönelmiştir. Hayvancılık önemli bir alan olan meraların kamu yararı esas alınarak korunması ve yönetilmesi gereklidir. Ancak mera kiralama süreçlerinin adil ve şeffaf yönetilmemesi, yerel halkın ihtiyaçlarının dikkate alınmaması birçok soruna yol açmaktadır. Özellikle bölge illerinde mera kavgaları nedeniyle çok ciddi sayılarda ve her yıl ölüm ve yaralanma vakaları yaşanmaktadır. Mera yönetiminde adil ve şeffaf olmayan, hakkaniyetsiz olan mevcut idare şekli toplumsal barışı tehdit eden, kan davası ve benzeri sosyolojik sorunlara yol açan bir işleyiştedir. Mera kavgalarının önlenmesi, meraların kamu yararı esas alınarak idare edilmesi ve yerel halkın mera yönetiminde etki sahibi olabilmesi amacıyla Anayasanın 98. ve TBMM İç Tüzüğün 104. ve 105. maddeleri uyarınca konu hakkında Meclis araştırması açılması için gereğini arz ve teklif ederim.

Mera arazilerine ilişkin nizaların uzun yıllar çözümsüz bırakılması, mahkeme süreçlerinin çok geç işletilmesi, ortak kullanıma açık olan meraların rant ve yasak uygulamaları nedeniyle daraltılması, kıtlık ve kuraklık nedeniyle bu alanların daha değerli hale gelmesi bu kapsamdaki kavga ve çatışmaların çoğalmasına yol açmaktadır.

Son bir yıl içerisinde Van'ın Çatak, Başkale, Muradiye, Erciş, Bahçesaray ilçelerinde mera arazi anlaşmazlıkları nedeniyle çıkan silahlı kavgalarda birçok kişi yaşamını yitirmiş birçok kişi de yaralanmıştır. Bu durum Van’a özgü olmayıp hayvancılığın yoğun yapıldığı bölge illerinin genelinde yaşanmaktadır. Yayla yasakları, özel güvenlikli bölgeler nedeniyle girişe yasaklı bölgelerin artması mera arazilerini daha önemli hale getirmektedir. Bazı bölgelerin yasaklanması mera arazilerinde aşırı otlatma, geri dönüşü olmayacak şekilde tüketime ve ifade edilen kavgalara ve diğer bazı sorunlarına yol açmaktadır. Son bir yıl içerisinde Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde 6 kişi, Kars’ın Sarıkamış ilçesinde 2 kişi, Urfa’nın ilçelerinde yüzden fazla kişi, Mardin’de 12 kişi, mera arazisi için çıkan kavgada yaralanmıştır. Sadece Urfa’da mera ve hazine arazilerinin kullanımı için çıkan kavgalarda bir yılda 15 kişinin yaşamını yitirdiği kamuoyuna yansımıştır.

“Meranın kullanımında sınırlama getirilmiş ve meraların bir kısmı başka yerlerde yaşayan kişilerin kullanımına açılmıştır”.

Birçok yerde hayvan sayısı az denilerek geleneksel olarak bir köye ait olan meranın kullanımında sınırlama getirilmiş ve meraların bir kısmı başka yerlerde yaşayan kişilerin kullanımına açılmıştır. Köyde yaşayanların rızası ve onayı alınmadan geleneksel olarak köylüye ait olması gereken mera kullanım alanları kiralanırken öncelikle orada yaşayanların görüşü alınmalıdır. Kiralama süreçlerinde otlatma hakkı ve otlatma kapasitelerinin ihlal edildiği, kiraya verilen kişilerin sözleşmede belirtilen sayının çok üzerinde hayvan getirdiği ve merayı aşırı otlattığı, kira bedelinin köy bütçesine veya köylünün ortak harcamalarına katkı olarak verilmediği ifade edilmektedir. Mera komisyonunun oluşumunda bölgeyi iyi bilen ve geleneksel olarak konu hakkında farkındalığı olan kişilerin seçilmediği, mera yasasında konu hakkında yetkilendirilen kişilerin yereli bilmediği, yerelden görevli olan muhtar ve diğer görevlilerin bazen görevlerini ihmal ve istismar ettiği ifade edilmektedir. Ayrıca siyasi iktidar adına görev yapan bazı kamu görevlilerinin köyler/köylüler arasında siyasi ayrımcılık yaptığı, iktidar partisine az oy çıkan yerlerde halkın aleyhine olabilecek komisyon kararlarını aldırdığı ifade edilmektedir. Bu yönüyle meraların kiralanması sürecinde kamu yararı ve meraların korunması öncelik olmaktan çıkmış ranta, siyasi kayırmacılığa ve toplumsal barışı bozan vakalara alan açılmıştır. Meraların idare sisteminde kamu yararı ve yerel halkın çıkarı öncelikli olmalıdır. Mera kiralama sisteminde hakkaniyetsiz uygulamalara son verilmesi, meraların kamu yararı esasına göre yönetilmesi, aşırı otlatma ve otlatma hakları ihlallerinin önün geçilmesi, mera azalışının önlenmesi, yayla yasaklarının meralara etkisinin araştırılması amacıyla kapsamlı bir meclis araştırması komisyonu kurulmasını arz ve teklif ederim

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’da yöneltilen sorular şöyle:

Mera arazilerine ilişkin nizaların uzun yıllar çözümsüz bırakılması, mahkeme süreçlerinin çok geç işletilmesi, ortak kullanıma açık olan meraların rant ve yasak uygulamaları nedeniyle daraltılması, kıtlık ve kuraklık nedeniyle bu alanların daha değerli hale gelmesi bu kapsamdaki kavga ve çatışmaların çoğalmasına yol açmaktadır.

1) Türkiye’de toplam mera arazisi alanı ne kadardır? Bunun bölgesel dağılımı nedir?

2) Yıllar itibariyle yok olan mera alanı miktarı ne kadardır? Meraların azalmasının önüne geçmek amacıyla hangi tedbirleri alacaksınız?

3) Mera kiralama süreçlerinde yaşanan temel sorunlar nelerdir? Mera kiralamada yerelde yaşyan halkın onayı, görüşü ve yararını öncelemek amacıyla bir çalışma başlatacak mısınız?

4) Mera kiralamasında kiralayanların, kira koşullarını ihlal etmemesi, aşırı otlatmaya yönelmemesi, otlatma hakkını ihlal etmemesi amacıyla alınan tedbirler nelerdir?

5) Tüm mera kiralama sözleşmelerinde başka bir il ve ilçeden gelip köyün merasını kiralayan kişi sayısı kaçtır?

6) Türkiye’de 2015-2023 mera kavgaları nedeniyle yaralanan, engelli kalan, yaşamını yitiren, tutuklanan ve hüküm giyen kişi sayısı kaçtır?

7) Mera kavgalarının nedenlerine dair bakanlığınızın yaptığı bir araştırma mevcut mudur?

8) Yayla yasakları ve güvenlikli bölge ilanlarının meraların yok olmasına etkisi hakkında bakanlığınızın yaptığı bir araştırma mevcut mudur?