Deprem bölgesi ziyaretinden izlenimler

Giriş

3-4-5 Mart 2023 tarihi itibariyle bir heyet halinde deprem bölgesinde 6 ili, 9 ilçeyi ve 2 beldeyi tek tek ziyaret ettik. Malatya merkez Yeşilyurt ilçesi, Kahramanmaraş merkez, Elbistan ve Pazarcık ilçeleri ile Narlı beldesi, Gaziantep merkez Nurdağı ve İslâhiye ilçeleri, Adıyaman merkez Gölbaşı ilçesi ve Şambayat beldesi, Şanlıurfa ve Diyarbakır merkezleri başta olmak üzere depremde zarar görmüş 6 il, 6 bağlı ilçe, 3 merkez ilçe, iki belde olmak üzere 17 merkezde incelemelerde bulunduk.

AFAD tarafından Hatay ile eşleştirildiği için İBB Hatay’a 3500’ün üzerinde personel, 1000 civarında iş makinesi, 600 tır yardım malzemesi gönderdiğini, ayrıca üç lojistik merkezi, yemek fabrikası, ekmek fırınları, tuvalet, duşa kabin, 6000 çadır kurduğunu ve yaşam ve sağlık merkezine çevrilmiş 2 gemi ve çeşitli alanlarda iyileştirme ve yeniden inşa hizmetleri başta olmak üzere çok ve çeşitli yardımlarının devam ettiğini HATAY ziyaretlerimizde tespit etmiştik ve bu gezi ile de diğer bölgeleri ve oralarla eşleşen kurumları izledik.

Üç gün süren ziyaretlerimizde sahada var olan bütün kurum ve belediyeleri, orada bulunan belediye başkanlarını, lojistik ve koordinasyon merkezlerini, çadır ve konteyner kentlerini, aşevlerini, çocuk oyun alanlarını ziyaret ederek, buralarda yetkililer başta olmak üzere kadınlar, çocuklar ve depreme yakalanmış insanlarla sohbet ettik. Yaptığımız deprem bölgesi gezisi bu panoramayı ve deprem bölgesi güncel ihtiyaçlarını ortaya koymaktadır.

MALATYA

3 Mart Cuma sabahı saat 6:50 uçağı ile Malatya’ya geldik. Malatya CHP Deprem Koordinasyon Merkezinde Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba ve İl Başkanı Barış Yılmaz’ın katılımı ile bir değerlendirme toplantısı gerçekleştirdik.  Toplantıya orada hazır bulunan CHP Deprem Tarım Komisyonu üyesi Adana Milletvekili Ayhan Barut, Edirne milletvekili Okan Kaytancıoğlu, Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygün de katıldılar. Orada deprem bölgesinde bugün için üç temel ihtiyaç maddesinin öne çıktığını tespit ettik.

1. Çadır
2. Gıda (Ramazan kolisi şeklinde)
3. Temizlik maddesi ve hijyen alt yapısı

Ayrıca Malatya’da deprem altında kalan kayısıların alınması sorunu var.

4-Özelde Malatya genelinde deprem bölgesinde hayvan barınakları ihtiyacı sorunu söz konusu. CHP Tarım ve Hayvancılık Komisyonu bu konuda çözüm üretmek üzere çalışmalar yürütüyor.

İzmir Güzelbağ Belediyesinin kurmakta olduğu konteyner kentini ziyaret ettik, orada bulunan belediye başkanından bilgi aldık. Yeşilyurt ilçesindeki deprem alanı incelemelerinden sonra Malatya Büyükşehir Belediyesinde Başkanı ziyarete geçtik. Malatya Baro Başkanın da hazır bulunduğu bu ziyaretten ziyadesi ile memnun olduğunu söyleyen başkan deprem sonrası 800 bin nüfuslu  Malatya'dan 500 bin kişinin dışarıya göç ettiğini, kenti tekrar ayağa kaldırmak için bu nüfusu geri getirmeleri gerektiğini, bunun için de acele etmeden altyapısı düzgün olan, önce geçici sonra kalıcı yapılar yapmaları gerektiğini dile getirdi.

Orada da belirttiğimiz gibi yer seçimi ile birlikte kentin tarihi, kültürel ve turistik değerlerinin korunması ve gerekirse yeni yere usulünce taşınması ve yeniden ayağa kaldırılması için işin uzmanlarından oluşan bir komisyonun kurulmasının yararlı olacağını, gerekirse bizim de bu konuda katkı verebileceğimizi ifade ettik. Bu hususu çok önemsediklerini belirten büyükşehir belediye başkanı bundan sonra asıl bu meselenin üzerinde durulması gerektiğini dile getirdi. Sonra Kahramanmaraş’a geçmek üzere Malatya'dan ayrıldık

KAHRAMANMARAŞ

Malatya’dan sonra depremin derinden etkilediği Kahramanmaraş’ın en büyük ilçesi olan Elbistan’a geçtik. Burada halkla  konuştuk, ardından Ankara Büyükşehir’in oluşturduğu Koordinasyon Merkezini ziyaret ettik. Yetkililerin verdiği bilgiye göre Elbistan ikinci depremde 1500 civarında canını kaybetmiş. Buradan Kahramanmaraş merkeze geçtik.

Kahramanmaraş merkezde CHP Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç, Maraş il başkanı Esat Şengül, Konak Belediye Başkanı Abdul Batur, Bilecik Milletvekili Yaşar Tüzün ve ilçe başkanlarıyla görüştük. Ali Öztunç’un ifadesine göre Maraş’ta 20 binden fazla ölü var.

Konak Belediyesi hijyeni yüksek bir çadır kent kurmuş, günde üç öğün sıcak yemek çıkarıyor. Çocuklar için kreş görevi gören bir alan oluşturmuşlar. Belediye başkanı ve milletvekilleri ile bir araya geldik, ihtiyaçları tespit ettik, oradan Pazarcık ilçesine geçtik.

Pazarcık’ta depremin vurduğu yerlerden biri Narlı. Depremin ikinci üstü burası.  Burada Cemevi koordinasyon merkezini ziyaret ettik, ardından CHP ilçe yardım merkezine geçtik. Malatya ve Maraş ziyaretlerimizde en çok çadır, gıda ve hijyen maddesi ihtiyacı olduğunu tespit ettik. Bundan sonraki yardımlarımızı bu temelde organize edilmesi, el birliği ile yaralarımızı sarmak için çalışmalara devam edeceğiz.

GAZİANTEP

Gaziantep’e gece geç saatte ulaştık ve burada gece konakladık. Antep milletvekilleri İrfan Kaplan ve Bayram Yılmazkaya ve il başkanı Mehmet Neşet Uçar ve Trabzon milletvekili Ahmet Kaya, Zonguldak milletvekili Deniz Yavuzyılmaz ve İzmir milletvekili Sevda Erden Kılıç ile bir araya geldik, değerlendirme yaptık.

Sabah kahvaltıdan sonra yanımızda Gaziantep vekilleri İrfan Kaplan ile Dr. Bayram Yılmazkaya ve Antep il başkanı, ilçe yöneticileri olmak üzere burayla eşleşmiş olan Antalya Nurdağı Koordinasyon merkezi ve konteyner alanını ziyaret ettik. Nurdağı bu bölgede depremden en çok hasar gören ilçelerin başında geliyor. Tabiri caizse ilçe yerle yeksan olmuş. Bunda şimdi tutuklu bulunan belediye başkanının büyük payı olduğu söyleniyor.

Nurdağı Belediye başkanı aynı zamanda müteahhit, yaptığı binalardan dolayı şimdi tutuklu, aldığımız bilgilere göre belediye binası ayakta olduğu halde depremden sonra iş makinelerini apar topar getirip yıkmışlar, bütün evrakları yok etmişler. Bunun deprem kadar büyük bir facia olduğu ortada. Asıl sorunumuzun bu rantçı zihniyet olduğu açık bir biçimde ortada ve bu Nurdağı’nda can kayıplarıyla fışkırıp ortaya çıkmıştır. Can kayıplarının devletin belirttiği rakamların en az dört beş katı olduğu ileri sürülüyor. Hesap vermek bir yana belgeleri yok etmek, gerçeklerin üstünü örtme telaşına düşülmüş burada. Bu zihniyet değişmeden hiçbir şeyin değişmeyeceği açık. O nedenle en öncelikli sorunumuzun bir zihniyet devrimi olduğu ayan beyan ortada.

Islahiye’deyiz. Resmi açıklamalarda burada 1300 ölü olduğunu söylenirken yerel yetkililer kayıplarının bunun en az üç katı olduğunu söylüyor. Aslında her yerde böyle söylemlerle karşılaştık. Burada bizim için sürpriz, Amerika’dan deprem için gelen üç ABD’li gençle karşılaşmak oldu. AFAD ile koordine olmakta güçlük yaşamışlar. ABD vatandaşı Deyten ve arkadaşları da Akdeniz üzerinden gelen dört tır yardımı Mersin Belediyesine bağışlamışlar.

ADIYAMAN

Adıyaman ve Gölbaşı ilçesi bölgede en çok hasar gören illerin ve ilçelerin başında geliyor. Önce Gölbaşında CHP ilçe yardım koordinasyon merkezini ziyaret ettik. Burada  çocuk oyun alanı ve çocuklar için kreş işlevi görecek çadır ihtiyacı var. Sonra Gölbaşı Belediyesi Koordinasyon merkezine geçtik. Gölbaşında altyapı harap olduğundan su sorunu yaşanıyor. Burayla eşleşmiş olan MESKİ çalışma yapıyor ancak henüz bir aşama kaydetmiş değil. Gölbaşında çadır ile beraber kuru gıda yardımı öne çıkıyor. Burada Esenler Belediye Başkanı bir yardım çadırı oluşturmuş, kendisini ziyaret etmek istedik ancak yoktu, burada olduğumuzu bir şeye ihtiyaç varsa her türlü katkıya hazır olduğumuzu belirttik.

Sonra Şambayat beldesine geçerek burada Adıyaman milletvekili Abdurrahman Tutdere, Muğla CHP milletvekili Mürsel Alban ve İl Başkanı Burak Binzet ile bir araya gelip bir durum değerlendirmesi yaptık, ardından Adıyaman’a geçtik. Adıyaman harap halde. Çok sayıda bina yıkılmış, ayakta kalanlar da sorunlu. Orada Mersin Büyükşehir Koordinasyon Merkezi ve konteyner kentini gezdik. Büyükşehir burada 700 konteynerlik bir geçici barınma alanı kuruyor. Burada yaptığımız toplantıda Adıyaman milletvekili ve il başkanı bir köy tespit edip kalıcı köy evlerinin yapılması önerisinde bulundular. Yanı sıra sağlık ocağı veya benzeri bir tesis yapılabilir diye düşünüyorum. Toplantı sonrası Gaziosmanpaşa Belediyesi konteyner kenti ziyaret ettikten sonra Urfa’ya geçtik.

ŞANLIURFA

Şanlıurfa Karaköprü İlçe Başkanlığında milletvekili Aziz Aydınlık, il başkanı Ferhat Karadağ ilçe başkanları ve partililerle bir araya geldik. Şanlıurfa’da 19 bina zarar görmüş, 5 bina yıkılmış bu beş binada 180 kişi can vermiş. Ayrıca Şanlıurfa’ya dışardan 150 cenaze gelmiş. 1500 civarında binanın da acilen yıkılması gerekir. Kentten 15 bin göç var.

Şanlıurfa’da 700 bin Suriyeli sığınmacı yaşıyor. Deprem sonrası yaklaşık 30 bini Suriye’ye gitmiş. Şanlıurfa nüfus yaş ortalaması 19 civarında Türkiye’nin en çok çocuklu ve en genç nüfusuna sahip illerimizden. Aynı oranda aş, iş, barınma ve bürünme ihtiyaçları karşılanmazsa gelecekte kapanması zor sosyal çalkantılarla karşı karşıya kalabiliriz.

DİYARBAKIR

Şanlıurfa’dan sonra Diyarbakır’a geldik. Geceyi Diyarbakır’da geçirdikten sonra sabah CHP il başkanlığını ziyaretle başladık işe. Orada bir görüş alışverişinde bulunduktan sonra en çok ölü verilen Galeriya’da incelemelerde bulunduk. Diyarbakır’da sadece 9 bina yıkıldığı halde 400 civarında can kaybı yaşanmış. Sadece Galeriaya’da 89 insan hayatını kaybetmiş. Bu da bizim deprem gerçeğimizi bütün çıplaklığı ile gözler önüne seriyor.

Daha sonra Diyarbakır Ticaret Odasında 83 kent STK, Demokratik Kitle Örgütünün yer aldığı Koordinasyon ile bir toplantı gerçekleştirdik. Toplantıya Diyarbakır Ticaret Sanayi Odası Başkanı Mehmet Kaya ve Baro Başkanı başta olmak üzere 10 civarında STK başkanı katıldı. Depremle ilgili eğitim çalışmaları, çocukların rehabilitasyon merkezi konusunda yardımcı olmasından memnuniyet duyacaklarını dile getirdiler.

Özellikle Yerel Yönetimlerin kayyumda olmasının sıkıntısını dile getirdiler. Halkın politize olduğunu, Kürtlerin eski Kürtler olmadığını, ne istediklerini bildiklerini, Kürt Sorunun da deprem gibi önemli bir sorun olduğunu dile getirdiler. Diyarbakır’da HDP fiili olarak kapatılmış durumda, yöneticilerinin neredeyse %90’nı içerde.

Sonuç

1. Depremde çok sayıda can ve mal kaybı yaşanmış. Bununla birlikte depremin ortaya çıkardığı en önemli sorunlardan biri de dışarıya verilen zorunlu göçtür. Malatya Belediye Başkanı Selahattin Gürkan 800 bin olan nüfuslarının 300 bine düştüğünü, 500 bin kişinin dışarıya göç ettiğini söyledi. Genel Başkan yardımcısı ve Maraş milletvekili Ali Öztunç 1 milyon civarında insanın dışarıya göç ettiğini ileri sürdü. Adıyaman milletvekili ve il başkanının ifadelerine göre 340 bin civarında olan nüfuslarının 300 bini dışarıya göç etmiş durumda. Şanlıurfa’dan ve Diyarbakır’dan da bunlar kadar olmazsa bile 20-30 bin rakamlarıyla ölçülen göçler yaşanmış.

Göçler ağırlıklı olarak güney hinterlandında Mersin ile Antalya, Kuzeyde ise İstanbul ağırlıklı yaşanmıştır. Bu göçlerin gittiği yerde yol açacağı sorunların yanı sıra geri dönmedikleri taktirde şehirlerin sosyo ekonomik olarak ayağa kalkması ve canlanması çok zor olacaktır. Çünkü kentlerin temel dinamiği insandır; onlar olmayınca hiç bir şey olmayacaktır. Bu nedenle başta devlet ve hükümet olmak üzere yerel dinamikler el ele vererek gidenlerin geri gelmesi için gerekli altyapıları ve yaşam koşullarını oluşturmaları gerekmektedir.

2. Bir başka sorunda depremle ilgili istatistiklerin doğru olmamasıdır. Ne ölü sayısı, ne kayıp sayısı ne kalan ne de göçen sayısı konusunda istatistik tek elde toplandığından, devlet doğru bilgi vermemektedir algısı hakimdir. Bu noktada vatandaşla devlet arasında derin bir güven bunalımı söz konusudur. Oysa bütün ilişkilerin temeli güvendir, güvensizliğin başladığı yerde her şey biter. Ayrıca doğru bilgi olmadan yapılacak her iş ya eksik ya da yanlış olur!

3. Son olarak şunu belirtmekte yarar var ki, kentlerin alelacele değil uygun yer seçimi, konut tipi seçimi, yaşam biçimi aurasının oluşturulması, kent ruhu olan bir şehircilik politikasıyla planlanması ve inşa edilmesi gerekir. Bunlar çevre kentleri, eğitim kentleri, sağlık kentleri şeklinde olabilir. Tarihi değerler korunmalı ya da taşınmalı, kentler kişilikli bir biçimde oluşturulmalıdır. Hiç olmazsa bu musibetten gelecek için iyi sonuçlar üretilmelidir.