IMF Nisan 2021’de bir rapor yayımladı. Ülkelerin Covid-19 döneminde verdiği destekleri iki ana grupta ele aldı:
(1) Sağlık dahil doğrudan ve karşılıksız nakit destekler ve harcamalar
(2) Kredi, borç ve bankalara finansal destekler (likit destekler)
Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) üzerinden yüzdesel oranlar verilmişti:
Sol sütundaki doğrudan nakit yardımlara göre bir harita da oluşturmuş IMF (aşağıdaki görsel). Ve halkına GSYH’sinin ancak %1.9’u kadar yardım eden Türkiye’yi kırmızıya boyamış. Zira görselde %2.5’tan az yardım edenlerin rengi, kan rengiymiş...
Doğrudan yardım konusunda 100 damlalık bardağa iki damla bile koymamış Türkiye’nin resmi haber ajansı AA, tablonun sol sütununu es geçip sağ sütundan kaç kilo süt çıkar azmiyle işe koyulmuş. Oradaki %9.4 ile liderlik yine mümkün değil ama bize birincilik lazım. Ne yapmışlar? “Türkiye, G20'nin yükselen ekonomileri arasında %9.4 ile GSYH’sine oranla en fazla likidite desteği sağlayan ülke oldu.”
İki destek türü arasında dağlar kadar fark olduğunu söylemeye gerek var mı? Likit destek denen sağ sütunda, vatandaşı yeniden borçlandırıyor olmak var. Bu istatistiği yeterli görmeyenler için diğer ülkelerin somut desteklerini de sizlerle paylaşmak istiyorum:
ABD: Daha önce 3,1 milyar dolarlık yardımın yanı sıra Joe Biden, şubat ayında göreve geldikten sonra 1,9 trilyon dolarlık bir ekonomik teşvik paketi imzaladı.
Paket yerel yönetimlere 350 milyar dolar, okulların yeniden açılması için 130 milyar dolar, Covid 19 araştırmaları için 49 milyar dolar ve aşı dağıtımı için 14 milyar dolar içeriyor. 14 milyarın içinde aşı teşvikleri de mevcut. Mesela New Jersey’de aşı olanlara bedava bira dağıtılıyor. Abd vatandaşlığı şartı olmaksızın isteyen herkese moderna, pfizer markalarının aşısı yapılıyor.
İngiltere: Pandemi nedeniyle çalışamayanlara 80 maaş desteği, ayda 2500 sterline kadar destek yapıldı.
Almanya: 3 mali teşvik paketi açıklandı. Toplam yardım 976 milyar Euro’yu buldu. Ailelere çocuk başına 300 Euro ardım ve bir seferlik 150 Euro. Küçük işletme serbest meslek çalışanlarına 50 milyar Euro. KDV oranı %19’dan %16’ya düşürüldü.
Rusya: İşsizlik yardımının 5 ay süreyle asgari ücret düzeyine çekilmesi, karantinadakilere hastalık izni ve mali yardım verilmesi, çocuklu ailelere bir defalık nakit yardımlar, en çok etkilenen sektörlere devlet yardımları ve vergi erteleme örnekler arasında. Ayrıca işsizlere yardım 8 bin rubleden (107 dolar) 12 bin 130 ruble (162 dolar) olan asgari ücrete çıkarıldı.
Hindistan: Açıklanan ilk ekonomik destek paketi 265 milyar dolar.
Yani Türkiye, diğer ülkelerin yapığı kadar doğrudan para desteği vermedi.
Kredi vermek, borç ertelemek de yardımdan sayılıyor likidite desteğinde. Kaldı ki verilen krediler yeterince destek olmuyor. Resmi enflasyonun %15 olduğu ülkemizde açıklanan nefes kredisinin faizi %17.5. Keşke nefes adı verilen bu kredi programın faiz oranı en azından enflasyon seviyesinde olsaydı. Faiz oranı yıl sonu için hedeflenen enflasyon olan %12.2’nin üzerinde. Olur da önümüzdeki sene hedef enflasyon hedefi tutarsa %14’lere düşeceği belirtilen faizler nefes kredisinden daha düşük bir seviyeye gelmiş olacak.
Halk pandemiden önce de borçlarını ödemekte zorlanıyordu. Bloomberg HT’nin hazırladığı grafiğe göre 2011 yılında borçlarını yeniden yapılandıran insanların %55.1’i öderken, 2018 yılında bu oran %8.2.
Önceki gün TÜİK’in açıkladığı veriye göre ilk çeyrekte %7 büyümüşüz. Normalde bu denli büyüyen ekonomilerde halk bariz biçimde bu farkı hisseder. Ülkemizde halkın bunu hissetmemesi bir yana, artan krediler, kur ve dünyada artan enflasyon bizde çok daha büyük bir enflasyon dalgası doğurabilir.
(Görsel: Hakan Kara- Twitter)
Yukarıdaki tabloda kredi miktarı son bir yılda %31 arttı. (Türkiye Bankalar Birliği)
Bankacılık mevzuatına göre banka borcun vadesinin gelmesini takip eden 90. gün sonunda taksiti ödenmemişse borcu takibe alır. Geçen yıl bu takibin süresi 1 yıl ertelenmiştir. Bu şekilde sorunlu krediler bilançolarda görünmemiş oluyor. Ayrıca süre uzamazsa, faizi ile birlikte o borcun ödenmesi çok zor olacaktır.
Daha önce de bahsettiğim ödemeler dengesi krizi riski zaten ödenmeyen borçlardan dolayı kapıdaydı. Yapılan her teşvik kredi çekmeye insanları yönlendiriyor. Bu da batık kredileri daha da arttıracaktır.
Kamu borcunun az oluşuyla övünmemize rağmen, dağlar kadar borcu olanlara kıyasla çok az yardım yaptık. Verilen kredilerde birinci olurken doğrudan destek sıralamasında en alt sıralardayız. KDV oranının %18’den %8’e düşürülmesi, krediler ve borç ertelemeyle destek olduğunu düşünen hükümetin yaptığı tek teşvik: Krediye teşvik...
Yorum Yazın