“Kılıçdaroğlu'nun çok beğenilen videosu Las Vegas'ta dev ekranlarda gösterildi” haberi tam bir “trolleme operasyonu”ydu. “Veritas Analytics” adlı bir hesap, bu operasyonu üstlendi.
Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun 2019’da Çubuk’ta uğradığı saldırı sonrasında sığındığı evde yemek yerken tabağın etli kısmını çocuğa çevirdiği görüntü gerçekti. Bu görüntüyü alıp, Las Vegas’taki bir otelin önündeki reklam panosuna yerleştirmiş, Mert Sezer Sarı diye hayali bir isimle e-posta kutularına ve WhatsApp gruplarına göndermişlerdi.
ABC Gazetesi, Cumhuriyet, Halk TV, Karar, Kronos, Medyascope, Kısa Dalga, T24, Oda TV, Yeniçağ ve Yurt gazetesinin de aralarında olduğu onlarca haber sitesi de gerçek sanıp kullanmıştı bu haberi.
Saatler sonra “Veritas Analytics” adlı bir hesaptan bu olayı kendilerinin kurguladığı açıklaması gelince Teyit ve Malumatfuruş da inceledi; olay tümüyle gerçek dışıydı! Otelin önünde ekran da yoktu, sabit bir pano vardı. Zaten bu trol grubu, kanıt olarak da panonun altına mors alfabesi ile “Erdoğan kazanacak” mesajı yerleştirmişlerdi.
Bunun üzerine bazı siteler kurgu olduğu açığa çıkan haberi sildiler. Kısa Dalga, sildikten sonra “Teyit.org, Kılıçdaroğlu videosunun Las Vegas'ta bir ekranda gösterildiği iddiasını yalanladı” haberi yayımladı.
T24 ise haberi silmeden yanlış olduğunu belirten bir açıklama ekledi. Videonun T24’e ulaşmasından sonra teyit etmek amacıyla e-posta yoluyla iletişime geçildiği, ancak orada da yanıltıldıkları aktarılan açıklamada, “T24 olarak, iddiayı teyit etme sürecinde de yanıltıldığımız bu kötü niyetli girişimi haberleştiren kanallar arasında olduğumuz için okurlarımızdan ve T24'e güvenerek haberimizi yayınlayan mecralardan özür dileriz” denildi.
Trol hesapları faaliyette
AKP yanlısı olduğu anlaşılan Veritas Analytics hesabı, ocak ayında açılmış. Henüz yeni yani. İletişim Başkanlığı’nın “Dezenformasyonla Mücadele Merkezi”nin aktif hale gelmesiyle denk düşüyor.
İlginçtir, yine bu ay içinde yaşanan İBB Meclisi AKP Grup Başkanvekili Tevfik Göksu’nun Mecliste ve CNN Türk'te izlettiği, İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu, deprem sorunu “100 yılda çözülür" demiş gibi gösteren video da trol operasyonuydu. İmamoğlu, gerçekte "Eğer iktidarın hızıyla hareket edilirse 100 yılda çözülür" diyordu; sözleri montajla çarpıtılmıştı.
KRT TV Haber Müdürü Eren Çaylan, montajlanan bu görüntünün ilk olarak yeni açılmış, az takipçili bir hesaptan paylaşıldığına dikkat çekerek, şu tespitte bulunuyordu:
“…hesap, montajlı videoyu 9 Mart gecesi paylaşmış. 10 Mart’ta da Twitter'da iki hesap tarafından paylaşılmış. Biri Pelikancılar’ın, Bosphorus Global'e ait ‘Günün Yalanları’, diğeri Soylu'nun trolleri olduğu söylenen ‘Ebabil Harekâtı.’
Hilal Kaplan ve Süheyb Öğüt'ün başını çektiği, iktidara, Fahrettin Altun'a yakın bir ekip. Davutoğlu'na yaptıkları ‘darbe’yle tanınıyorlar. Ekipten İdris Kardaş, Dezenformasyonla Mücadele Merkezi'ni yönetiyor. Propaganda belirliyorlar.”
Anlaşılan AKP’li troller bugünlerde yoğun mesai yapıyor. Bundan sonra da muhalefete ve “Muhalif medya”ya yönelik böyle operasyonlar yapacakları anlaşılıyor. Nitekim Veritas Analytics’in paylaşımlarında “...sizin üzerinizden kendi mesajlarımızı paylaşmaya devam edeceğiz” denilerek bir tür meydan okunuyor.
Gazetecilik dersleri
Elbette “trol operasyonu” olması “Kılıçdaroğlu videosu Las Vegas’ta” kurgusunu gerçek sanarak kullanan haber sitelerinin yanlış yaptığı gerçeğini ortadan kaldırmıyor. Böyle bir görüntü ulaştığında Teyit ve Malumatfuruş’un yaptığı gibi dijital teknolojiden de yararlanılabilirdi.
Ama daha önemlisi doğru olup olmadığını tanımadığımız birine e-posta ile sorarak doğrulatmak yerine Kılıçdaroğlu’nun görüntüsünü kim neden Las Vegas’ta yayımladı gibi sorular sormak da gerçeğe götürebilirdi. Çünkü yayımlanan haberde 5N1K unsurları eksik. “Ayın görüntüsü” olarak kim seçti, o ekranda başka hangi görüntüler yayımlandı, hiçbiri belli değil. Kaldı ki, o görüntüler Türkiye’de bile o kadar çok izlenmemişti.
Bu olaydan gazetecilik adına dersler çıkarmak gerek. Öncelikle internet sitelerinin kontrol etmeden birbirinden haber kopyalamasının ne kadar yanlış olduğu bir kez daha kanıtlandı. Nerede yayımlanmış olursa olsun her haberi kaynağından kontrol etmek şart. Ayrıca yapay zekâ ile gerçeğe çok yakın fotoğraf ve görüntü üretilebilen günümüzde gazetecilik kuruluşlarından gelmeyen tüm fotoğraf ve görüntülere kuşkuyla yaklaşılmalı.
Velhasıl klasik gazetecilik kodlarına dönmekte yarar var. Gazetecilikte şüphe esastır. Maalesef dijital mecralardaki hızlı habercilik süreçleri, aldatmaya ve aldanmaya elverişli bir ortam yaratıyor. Yavaş ve fren mekanizmasını daha çok kullanan bir gazetecilik ihtiyacı kendini gösteriyor.
Yorum Yazın