Unicorn

Değeri 1 milyar doları aşan startup şirketlere Unicorn adı veriliyor. Startup şirket deyimi de çoğu zaman "garajda birkaç kafadar tarafından yaratılmış" imgesi ile zihinlerimizde yer buluyor. Şirket, kurulumunu tamamladıktan sonra, önce "Melek Yatırımcı" arıyor. Melek Yatırımcı ya tek başına veya bir Risk Sermayesi şirketini aracı kılarak startup şirketini alıp bir başka seviyeye taşıyor.

Sıralamayı yeniden yapalım: Önce bir garaj buluyorsunuz. Garajı "mecaz" olarak kullandığımı tahmin ediyorsunuz, sanırım; klavye başına oturup "ne garajı" filan diye yazmayın. Sonra, 3-4 kafadar bir araya geliyorsunuz. Kafadar kavramını da "mahalle kahvesinde okey-pişpirik oynayan arkadaşlar" grubu olarak anlamayın lütfen. Hiçbir tanışıklığı, ortak noktası olmayan kişilerin oluşturduğu "heterogen" bir grup olarak düşünün. Fikrinizi geliştirip, ticarileştirmek üzere harekete geçiyorsunuz. Sonra Melek Yatırımcıların kapısını aşındırıyorsunuz. Bir, iki, üç, beş, on beş kapıyı çaldınız. Hepsi bir bir kapandı yüzünüze, biri diyelim kazara açıldı. Kapı yeniden kapanmasın diye ayağınızı araya sokuyor ve giriyorsunuz. Melek Yatırımcı sizi bir risk sermayesi şirketine taşıyor. Sonra, ürün (iş modeli) yürümeye başlıyor. 1 milyar dolara kadar KOBİ-OBİ muamelesi görmeye kendinizi alıştırın. Bu sınırı geçtiğiniz andan itibaren, elinizi öpmek için kuyruğa girenleri ayağınızın burnu ile gösterip, biraz ego tatmini gerçekleştirme hakkına sahipsiniz. Ama o aşamadan önce buna hakkınız yok.

Unicorn, mitolojideki "tek boynuzlu at"tan mülhem(esinlenilmiş) bir kavram. Boynuzlu olduğu için "at" değil; tek boynuzlu olduğu için "boğa" hiç değil; tek boynuzlu gergedanla benzeşimi ise sadece boynuz akrabalığı sayesindedir. Olmayan bir şeydir, olmak istenen her şeydir.

Türkiye'nin henüz bir unicorn şirketi yoktur. Fakat, olmayan unicorn'un Türkçeleştirilmiş bir adı vardır: Bir süre önce Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, unicorn şirketimiz/şirketlerimiz olduğu takdirde, bunların "Turcorn" olarak adlandırılacağını duyurdu.

Ortada şirket yok ama adı var. Halbuki önce şirketi var edip, sonra adını koyabilirdik ama öyle uygun görülmüş.

Global arenadan birkaç unicorn örneği verelim:
Kurulduktan sonraki birkaç yıl içinde 1 milyar dolar değerini aşan bu şirketlerin çoğunu biliyor veya duymuş olmalısınız. Mesela UBER: Tek bir aracı olmaksızın dünyada yolcu taşımacılığı yapan UBER kuruluşundan sonraki 2 yıl içinde 1 milyar dolar sınırını aştı, halen 51 milyar dolar değerinin üzerinde fiyatlanıyor.
Bir diğer çok bilinen örnek; Airbnb: Kuruluşundan 4 yıl sonra 1 milyar dolar sınırına geldi ve halen 25 milyar doların üzerinde değer biçiliyor. Tek bir oteli ve odası olmadığı halde dünyanın hemen her bölgesinde otel, konaklama, tatil imkânı sunuyor.

Bir diğeri Snapchat: 2 yılda 1 milyar dolar sınırını aştı, halen 16 milyar dolar civarında değere ulaşmış durumda. Kullanıcıların birbirlerine video, ses, görüntü ve dosya göndermesini sağlıyor.

SpaceX: Elon Musk'un muhteşem şirketi, gelecekte Mars'ta oluşturulacak yaşamı kurguluyor ve 3,5 yılda 1 milyar dolar bandını aştı, halen 12 milyar dolar değere sahip. Mars yaşam ünitesini kurduktan sonra, dünyanın en değerli şirketlerinden biri olmaya aday.

Unicorn şirketlerin kuruluşu zorlu, kurulduktan sonraki serüvenleri daha zorlu. Örneğin; 1999 yılında kurulan ve 1 milyar dolar seviyesine 11 yılda gelebilen müzik keşfi konusunda kullanıcılara sınırsız imkanlar sunan "Shazam", diğerlerine göre "tembel" bir unicorn.  Sonraki yıllarda kurulan pekçok unicorn şirkete geçilmiş durumda ama bu durum onun bir unicorn olarak adlandırılmasına engel değil.

Aşağıdaki tabloda, 5 yıllık unicorn şirketlerin dağılımını görüyorsunuz. Tabloyu dikkatle inceleyin lütfen:

Tablo global rekabetçi ortamı iyi yansıtıyor. ABD ile Çin arasındaki çekişmenin ne denli kıyasıya sürdüğünü tablodan görebilirsiniz. Başka şeyleri de görebilirsiniz.
İsrail'in, Kolombiya'nın, Filipinler'in, Brezilya'nın, Portekiz'in ve sıkı durun hatta Malta'nın son 5 yılda birer unicorn şirket yarattığını görüyorsunuz ve bu ligde üst sıralara güreşen Türkiye'yi göremiyorsunuz.

21. yüzyılın yeni skalası budur. Burada varsanız, varsınız; yoksanız işiniz zor.