Geçenlerde bir meslektaşımla sohbet ettik. Biraz sıkıntılı göründü gözüme, “bir derdi mi var?” diye merak ettim, soramadım, kahve içerken sohbet gelişti, geçmişe döndü, anlattı:
“Zor durumdaydık… Ülkeyi demokrasiden uzak, baskıcı bir diktatör yönetiyorsa mutlu olunabilir mi? Üstelik 10 yıldır başta kalıyorsa…Düşünsene ekonomi elinde, medya ve basının neredeyse tamamını ele geçirmiş, ordu elinde, yani ülkede sanki tek parti yönetimi yaşanıyor, ayrıca parti-devlet ayırımı ortadan kalkmış, devlet denince sadece parti anlaşılıyor, her yeri O’nun adamları yönetiyor, heryere kendi adamlarını yerleştiriyor. Toplum kutuplaşmış. İçimizde etnik ayrımlar hep vardı ama O’nun yönetimi altında uçurumlar oluştu…”
-Kim yahu bu meslektaşın? Nasıl böyle açık açık konuşabiliyor seninle? Bari ismini verme de başına bir şey gelmesin…
-Durun canım, röportajımız sürüyor, hem meslektaşımın hem de yakındığı liderin adını vereceğim size, merak etmeyin, meslektaşımın başına bir şey gelmeyecek. Çünkü Petrit Sarachini’nin bahsettiği ülke Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, yakındığı lider de Nikola Gruevski. Tiran’da bir toplantı sırasında Petrit’le konuştum.
-Olsun, diktatör diyor baksana, her şeyi yapar.
-Yok yok diktatör çoktan kaçıp gitmiş, 11 yıl demir yumrukla idare ettiği, kanunsuzluğa, yolsuzluğa bulaştırdığı ülkesinde yargılanıp hapse mahkum edilince, tam tutuklanacakmış sıvışmış.
-Hmmm, dinleyelim o zaman
İşte Makedonyalı meslektaşım Petrit Sarachini ile konuşmamız böyle başladı, anlattıkları o kadar ilginçti ki, soru üstüne soru yönelttim ben de:
SORU: 10 yıl az bir süre değil, Gruevski bütün bu süre boyunca nasıl sürdürebildi iktidarını?
SARACHINI: Dedim ya, medya ve basın elindeydi, bütün devlet kurumlarına kendi adamlarını yerleştirdi, ekonomiyi tek elden kendisi yönetiyordu. Etnik farklar vardı ama o kadar keskin değildi. Gruevski yandaşlar ve muhalifler diye bir ayrım yaratarak kutuplaşmayı iyice tırmandırdı, aramızda uçurumlar belirdi. Güçlü ve otoriter bir başkan varsa, değişim zor, hatta imkansız gibi bir şey. Düşünsene, ekonomi, medya, ordu hepsi onun elinde… O’nun haberi olmadan nefes bile alamıyorsun, değişim yaratmak kolay mı?
—AB de eleştirdi—
SORU: Ama siz Avrupa’nın göbeğindesiniz, NATO’ya üyesiniz, vize serbestiniz var, belki yakında AB’ye tam üye olacaksınız. Bu duruma AB ne diyordu?
SARACHINI: Avrupa Birliğinin Kuzey Makedonya ile ilgili bütün ilerleme raporlarında bu durum tek tek ve defalarca dile getirildi, sert eleştiriler yöneltildi.
SORU: Kutuplaşma diyorsun, Gruevski yandaşları her şeye rağmen ısrarla onu tutmayı sürdürdüler değil mi?
SARACHINI: Güçlü lider karşısında değişim zor. Ama günün sonunda herkes anlamalı ki, eğer demokrasi yoksa, nefes bile alınamıyorsa, bu herkes için kötü, hatta iktidardakiler için bile, çünkü onlar da bir gün muhalefete düşecek ve nefessiz kalacaklar. Churchill’in -demokrasi en kötü yönetimdir- dediği bir demokrasi tanımı (*) vardır, o çok önemli.
—Telefon kayıtları—-
SORU: Peki, Gruevski’nin yolsuzluklarına da inanmadı mı yandaşları?
SARACHINI: Medyanın neredeyse tamamı, hatta sosyal medyadaki etkili kişiler, liderin sözünden çıkmayınca, O yalan söylese ve bu yalanları sürekli tekrar etse de, sonunda herkes doğru kabul ediyor. Hatta yandaşları eleştiri bile dinlemek istemiyor, inanmış çünkü kendisine medya tarafından anlatılanlara. Size bir örnek vereyim, hükümetin bütün yalanlarını, yolsuzluklarını ortaya koyan çok önemli telefon kayıtları ortaya çıktı. (**) Hükümetin bütün yalanları deşifre oldu ama O’nu destekleyenler bunlara da asla inanmadılar. -Telefon kayıtları montajdır- dediler. -Bu konuşmalar sonradan üretildi- dediler. Hatta bunların gerçek kayıtlar olduğu da ispatlandı ama insanlar yine de inanmadılar, inanmak istemediler.
SORU: Bu 11 yıllık süreç nasıl sona erdi?
SARACHINI: Sonunda 27 nisan 2017 günü bizim -Kanlı Perşembe- (***) dediğimiz olay gerçekleşti, parlamento işgal edildi, Gruevski güç kaybetti. O sırada ona destek veren koalisyon içindeki isimler taraf değiştirdiler ve Gruevski yalnız kaldı. Parlamento işgali sırasında kimi parlamenterler tartaklandı, neyse ki ölüm olmadı ama muhalefet çoğunluğu ele geçirdi. Ertesi gün yeni bir çoğunluk oluştu ve yeni bir başkan seçildi.
—Gruevski kaçtı—
SORU: Peki Gruevski yargılaması nasıl sonuçlandı?
SARACHINI. Sonuçlanmadan kaçtı gitti. Gruevski iktidarı kaybettikten sonra hakkında davalar açıldı, yasa dışı işlemleriyle ilgili yargılamalar başladı. Bu kanunsuz işlerden (****) dolayı hapse girecekti, bu çok netti. Dolayısıyla, kaçtı, şansını çeşitli Balkan ülkelerinde denedi, sonunda Macaristan’da karar kıldı, oraya gidip siyasi iltica istedi. Macarlar Gruevski’yi bize geri vermeyi reddediyor, -O’nunla ilgili suç isnatları politiktir- diyorlar. Bu olaylar Kuzey Makedonya için büyük bir deneyim oldu ama Gruevski döneminde yaşananlar, kutuplaşma, bunlar hala aşılabilmiş değil, etkileri uzun sürüyor, bu yüzden partiler aralarında ne kadar görüş farkı olursa olsun, ortak noktalarda buluşulabilmeli, aksi halde hiç köprü kurulamıyor hatta diyalog bile olamıyor. Bu ne halkın yararına ne de politikacıların . Dolayısıyla köprüler daima korunmalı, birlik beraberlik böyle sürdürülebilir aksi taktirde şiddet de artar, çatışma noktaları ortaya çıkar, işte geçen yılki ABD kongre baskını, Eğer toplumlar uzlaşamazsa refah da gelmez o ülkeye..
-Türkiye’yi duyuyoruz—-
SORU: Türkiye’yi nasıl değerlendiriyorsunuz?
SARACHINI: Türkiye deki gelişmeleri duyuyoruz, 20 yıldır işbaşında olan aşırı otoriter bir başkan var. Hatta Gruevki ile iyi diyalogları vardı, karşılıklı ziyaretler olmuştu. Sonuçta bence Mark Twain’in dediği doğru. Aynen çocuk bezi gibi, politikacılar da sık sık değiştirilmeli, yoksa kötü sonuçlarla! karşılaşılır. Uzun süre görevde kalınca, lider gerçekle ilişkisini kaybediyor. Sonra da ülke ve toplum için bir şey yapmak yerine, koltuğunu koruma çabasına girişiyor. Oysa demokrasinin özü değişimdir. Halka bu şans tanınmalı, kim iyi kim kötü bunu ancak değişimle ayırt edebilir. Türkiye’de de eşit şans devreye girmeli…
(*) Churcill, 11 Kasım 1947’de Avam Kamarasındaki konuşmasında, “Demokrasi en kötü yönetim biçimidir der, devam eder: “Bugüne kadar denenen yönetim biçimleri hariç tutulursa!”
(**) Gruevski iktidarının 20 bin kişinin (gazeteciler, hatta İçişleri Bakanı dahil!) telefonlarını dinlemeye aldığı, bir polisin öldürülmesi olayının üstünü kapattığı ortaya çıktı.
(***) https://en.m.wikipedia.org/wiki/2017_storming_of_Macedonian_Parliament
(****) Gruevski kaçtıktan sonra gıyabındaki yargılamada kara para aklamaktan suçlu bulunarak 7 yıl hapse çarptırıldı, yargılama sırasında partisine yapılan bağışları zimmetine geçirerek kendi adına off-shore hesaplarına aktardığı ortaya çıktı.
(*****) Petrit Sarachini kimdir? https://mk.linkedin.com/in/petrit-saracini-5309a957
