Agorafobi, kaygı yoğunlaştığında kaçmanın kolay bir yolu olmadığı korkusundan kaynaklanır. Agorafobisi olan çoğu insan, bir veya birkaç panik ataktan sonra olası başka ataklardan korkmalarına ve tekrar olabileceği yerlerden kaçınmaya çalışmalarına sebep olan bu fobiyi geliştirmiştir.
Agorafobik çoğu insan özellikle kalabalık toplu alanlarda güvende hissetmez. Toplu alanlarda yanınızda bir akraba veya arkadaşınızın bulunmasına ihtiyaç duyabilirsiniz. Korku, evden çıkamayacağınızı hissettirecek kadar yoğun olabilir.
Komplikasyonlar
Agorafobi hayatınızı büyük ölçüde sınırlayabilir. Agorafobiniz şiddetliyse evinizden bile ayrılamayabilirsiniz. Tedavi olmayan birçok insan yıllarca evlerinden ayrılmayabiliyor. Ailenizi ve arkadaşlarınızı ziyaret edemeyebilir, okula veya işe gidemeyebilir, günlük işlerinizi yapamayabilir veya aktivitelere katılamayabilirsiniz. Başkalarınını yardımına bağımlı hale gelebilirsiniz.
Agorafobi; depresyon, alkol veya uyuşturucu kullanımı, diğer mental rahatsızlıklara sebep olabilir veya bunlarla ilişkili olabilir.
Belirti ve Semptomlar
Evden yalnız çıkmaktan,
Sırada beklemekten veya kalabalıklardan,
Asansörler, küçük dükkanlar veya sinemalar gibi kapalı alanlardan,
Otoparklar, köprüler, mesire alanları gibi açık alanlardan,
Otobüs, uçak ve tren gibi toplu taşıma araçlarını kullanmaktan
kaynaklı kaygılar agorafobinin sık görülen semptomlarıdır.
Bu durumlar kaygıya neden olur çünkü paniğe kapılmanız veya utanç verici bir duruma düşmeniz halinde kaçamamaktan veya yardım bulamamaktan korkarsınız.
Ek olarak:
Korku veya kaygı neredeyse her zaman maruz kalınan durumdan kaynaklanır.
Korku veya kaygı düzeyiniz durumun olası tehlikesine orantılı değildir.
Kaygı yaratan durumu engeller, mesela yanınıza bir refakatçi alır veya durumu sürdürüp olağanüstü bir stres yaşarsınız.
Bu deneyimin yarattığı korku, kaygı ve kaçınma; sosyal hayatınızda, iş yerinizde veya hayatınızın başka kısımlarında stres ve problemlere neden olur.
Bu fobi veya kaçınma durumu 6 ay kadar veya daha fazla sürer.
Panik Bozukluk ve Agorafobi
Bazı bireylerde agorafobinin yanında panik bozukluk da görülür. Panik bozukluk, birkaç dakikada zirvesine ulaşan ve şiddetli fiziksel semptomları tetikleyen ani ve aşırı korku ataklarına (bilinen adıyla panik atak) sebep olan bir tür kaygı bozukluğudur. Atak anlarında; kontrolü tamamen kaybettiğinizi, kalp krizi geçirdiğinizi ve hatta öldüğünüzü düşünebilirsiniz.
Panik atak geçirme korkusu, başka bir atağı engelleme amacıyla, daha önce atak geçirilmiş durumlardan ve yerlerden kaçınma davranışına neden olabilir.
Panik atak belirtileri şunlar olabilir:
Hızlanan kalp atışı,
Nefes almada güçlük veya boğulma hissi,
Göğüs ağrısı veya baskı hissi,
Baş dönmesi veya denge kaybı,
Titreme, uyuşma ve karıncalanma,
Aşırı terleme,
Ani kızarma ve tüylerin diken diken olması,
Mide rahatsızlığı veya ishal,
Kontrol kaybı hissi,
Ölüm korkusu.
Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri
Sebepler
Biyoloji, sağlık durumu ve genetik, mizaç, çevreden kaynaklı stres ve acı deneyimleri agorafobinin gelişiminde rol alabilir.
Risk Faktörleri
Agorafobi çocuklukta başlayabilir ancak genelde ergenliğin sonlarında veya 35 yaş altı erken yetişkinlikte başlar. Daha ileri yaşlarda da gelişebilir. Kadınlara erkeklerden daha sık agorafobi tanısı koyulmaktadır.
Agorafobi için risk faktörleri arasında şunlar bulunur:
Panik bozukluk veya başka fobilere sahip olmak,
Panik ataklara aşırı korku veya kaçınma tepkisi vermek,
Taciz, ebeveyn ölümü veya saldırıya uğramak gibi stresli deneyimler yaşamış olmak,
Gergin veya endişeli bir mizaç,
Ailede agorafobi geçmişi bulunması.
Teşhis Yöntemleri
Agorafobi tanısı aşağıdakilere dayanarak koyulabilir:
İşaret ve belirtiler
Doktorunuz veya mental sağlık profesyonelleri ile yapılacak görüşmeler,
Belirtilere sebep olabilecek başka etkenleri elemek için fiziksel muayene,
Amerikan Psikiyatri Topluluğunun yayımladığı "DSM-5"te listelenen agorafobi kriterleri.
Tedaviler veya İdare Yöntemleri
Agorafobi tedavisinde genelde psikoterapi ve meditasyon beraber kullanılır. Zaman alsa da tedavi iyiye gitmenizi sağlayabilir.
Psikoterapi, kaygı belirtilerinizi azaltmak üzere hedefler belirleyerek pratik beceriler kazanmak amacıyla bir terapistle yapılan çalışmadır. Bilişsel Davranışçı Terapi agorafobi dahil birçok anksiyete bozukluğu için en etkili terapilerden biridir.
Genellikle kısa vadeli bir terapi olan Bilişsel Davranışçı Terapi, size kaygılarınızı tolere etmenize, endişelerinizle yüzleşmenize ve kaygı nedeniyle kaçındığınız aktivitelere yavaş yavaş dönmenizi sağlayacak beceriler kazandırmayı hedefler. Süreç boyunca semptomlar hafifleyerek kaybolur.
KAYNAK: Evrim Ağacı
Çevirmen: Eda Alparslan
