Meslek seçimi yılları genel olarak lise dönemine denk gelse de, yetenek ve ilgilerini ilk kez tanıdıkları erken yaş dönemlerinde çocukların meslekler hakkında birtakım fikirlere sahip olmaları, gelecekte yapacakları meslek seçimlerini olumlu yönde etkiler.
Geleceğin büyükleri olacak olan çocuklarımıza daha küçük yaşlardan itibaren mesleklerle ilgili bilgi paylaşımları yapmak faydalı olacaktır. Meslekleri tanıma sürecinde etkili olan faktörlerin neler olduğunu bilen bir çocuk kendini yavaş yavaş hayata hazırlar. Çocukların erken yaşta elde edeceği bu bilgiler onların daha sonraki yıllarda yapacakları meslek seçimlerinde son derece etkilidir.
Bununla birlikte meslek seçimine geçiş hayatımızda belli evreler halindedir. Bu evreler meslek fikrinin oluşmaya başlamasından yetişkinlikte bir meslek sahibi oluncaya kadar geçen gelişim evrelerini içerir. Bu evreleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
Meslek bilincinin oluşması
Bu dönem 5 – 12 yaşları arası çocuklarda meslek bilincinin oluşmaya başladığı ilk dönemdir. Okul öncesi dönemden başlayarak ilkokul dönemine kadar devam eder. Bu dönemde mesleklerle ilgili çeşitli hayaller kurulur. Çocuklar, ebeveynlerinin mesleği veya çevrelerinde, medyada gördükleri kişilerin mesleklerine sahip olmayı hayal eder. Genellikle mesleki tercih ifadeleri gerçek seçimi yansıtmayan hayali ifadelerdir.
Meslekleri keşfetme ve araştırma
Bu dönem 12–15 yaşlarını kapsar. Çocuk bu dönemde kişilerin ve mesleklerin ortak yönleri ve farklı nitelikleri üzerinde daha çok bilgi sahibi olarak yeni yönlerini keşfeder.
Hayal edilen mesleğe karar verme
Gencin lise yıllarını yani 15–18 yaşlarını kapsar. Birey artık kendisi ve meslekler hakkında oluşturduğu algılara dayanarak planlamalar yapar. Artık yavaş yavaş kişilik özellikleri ve işgücü piyasası gibi faktörlerin mesleki seçim sürecinde ne kadar önemli olduğunu kavradıkları ve mesleki seçimlerde daha sağlıklı karar vermeye başladıkları dönemdir. Bu dönemin sonunda doğru artık üniversite tercih süreci başlayacağından meslekler hakkında daha derin kapsamlı bir araştırma sürecine girilir.
Mesleğe hazırlanma
18–23 yaşları arasında birey, seçtiği bölüm, okul veya yaptığı etkinliklerle mesleğe hazırlanmaya başlar. Üniversite eğitimi ve çeşitli diğer mesleki eğitimleri alıp, eğitim sonrası iş olanakları, meslek değerleriyle uyum gii faktörleri hesaba katarak nihayet belirli bir mesleki tercihin üzerinde odaklanılan dönemdir. Dönemin sonunda ise seçilen mesleğin icra edileceği alan belirlenir.
İşe yerleşme
Bireyin iş dünyasında yerini aldığı ve mesleğini uygulamaya başladığı dönemdir. Mesleğini uygulayarak çalışır, kazanır ve daha profesyonel hale gelir. Hayal edilen ve kişiye uygun bir meslek seçildiği sürece başarı ve mutluluk beraberinde gelir.
Çok önemli bir tavsiye
Bugün okula başlayan üç çocuktan iki tanesinin bugün var olmayan bir meslekte çalışacağı tahmin ediliyor. O yüzden anne babaların mesleklerle ilgili dönemleri gözetirken hızla değişen dünyada çocukları gelecekte hangi mesleği yaparsa yapsın işine yarayacak bazı becerileri kazandırma noktasına özel önem vermeleri çok faydalı olacaktır. Bilgi odaklı bir eğitimden beceri odaklı bir eğitime geçiş yapılması gerekmekte ancak hala okullar bu noktada değişime direnç göstermektedir. Bu noktada anne babalar insiyatifi ele almalı ve çocuklarında YETİ akrostişiyle özetlediğim Yaratıcılık, Eleştirel Düşünme, Takım Çalışması ve İletişim gibi insani becerileri geliştirmek için aktiviteler araştırmalı bu konuda detaylı araştırmalar yapmalıdır.
