Antalya Akseki’de (Menteşbey köyü) doğdu (1947). Antalya İmam-Hatip Okulu’ndan (1966) ve Konya Yüksek İslâm Enstitüsü’nden (1970) mezun oldu. Erzurum Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi’nde doktora çalışmalarına başladı (1978); doktora kabulü için “Abdullah İbnü’l-Mübârek ve Hadis İlmindeki Yeri” ve “Hicrî İkinci Asır Müellifleri” adlı iki ayrı çalışma takdim etti. Doktorasını “Kur’an ve Sünnette Sevgi Kavramı: Özellikle Allah Sevgisi” adlı teziyle (danışman: Prof.Dr. Salih Tuğ) daha sonra geçiş yaptığı Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde tamamladı (1984). 1997’de doçent, 2003’te profesör unvanını aldı.
2012’den beri Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) aslî üyesidir. Aynı zamanda çok sayıda vakıf, dernek ve sivil toplum kuruluşunun kurucusu ve üyesidir.
Sevgi Medeniyeti adıyla yayımlanan doktora tezi ile Türkiye Yazarlar Birliği tarafından “fikir” dalında birincilik ödülüne (1991), ayrıca Türkiye Yazarlar Birliği "Yılın Yazar, Fikir Adamı ve Sanatçıları Ödülleri" kapsamında Üstün Hizmet Ödülü'ne (2016) lâyık görüldü.
İlmî ve akademik çalışmaları hadis ve siyer alanlarında yoğunlaşmıştır.
Siyer (İmam-Hatip Liseleri için ders kitabı, İsmail Yiğit ile birlikte, Ankara 1987, 1997), Sevgi Medeniyeti (Ankara 1991; İstanbul 2007), Türk Millî Eğitiminde Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersleri (Mustafa Öcal ile birlikte, İstanbul 1993), Peygamberimizden Hayat Ölçüleri: Riyâzu’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi (M. Yaşar Kandemir - İsmail L. Çakan ile birlikte, I-VIII, İstanbul 1997, 2017) ve Hazret-i Muhammed (s.a.v.): Siyer-i Nebî (İsmail Yiğit ile birlikte, İstanbul 2006, 2015) başlıca eserleridir.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu başkanlığı yaptı ve buradan emekli oldu. Aynı yıl başladığı Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) başkanlığı görevini 2022 yılı Eylül ayına kadar sürdürdü. 22 Kasım 2022’de vefat etti.
