ŞAM (AA) ENES CANLI Suriye'de ekonomik, sosyal ve idari çöküntü yaşayan Beşşar Esed rejiminin adamları, kontrolündeki bölgelerde yaşayan halka "haraç, rüşvet ve gaspla" zulmediyordu.
Suriye'de halkına karşı 13 yıldır savaş yürüten Beşşar Esed, 8 Aralık 2024'te Şam'dan kaçtı. Suriye'de Esed ailesinin idaresindeki 61 yıllık Baas rejimi devrildi. Rejimin 10 gün kadar süren askeri bir harekatın ardından hızla çökmesi bölgedeki analistler ve aktörler açısından sürpriz etkisi yaptı.
Rejimin hızla çökmesinin arkasındaki nedenler arasında, 13 yıl boyunca devam eden savaşta sistemdeki çürümenin tüm kademelerde en alt kademeye kadar sinmesi de gösterildi.
Rejimin üst kademesindekiler ve bunlarla ilişkili kişiler yüksek meblağlarda rüşvet, tekele aldıkları ticaret, haksız kazançla varlıklı bir yaşam sürüyordu.
Suriye'de Beşşar Esed rejiminin güvenlik personeli, kötü şöhretli paramiliter gücü "Şebbiha" zabıta ve çeşitli kamu kurumlarında çalışanlarsa, ayda aldığı 35 dolara varan maaşlarla geçimlerini sağlayamıyordu.
Bu nedenle rejimin adamları, halktan rüşvet ve haraç alarak ve Suriyelilerin mallarını gasp ederek geçiniyordu.
Yıkıma uğrayan her bölgelerde tahrip edilen veya enkaz halini alan evlerden rejimin adamları, sadece değerli eşya ve mobilya değil eve döşenmiş inşaat malzemesini dahi çalmaktan çekinmiyordu.
Rejimin savaşıyla yıktığı bölgelerdeki evlerine dönen Suriyeliler, rejimin adamlarının evdeki döşenmiş, mermer, seramik, elektrik kabloları ve vidalar para edebilecek her şeyi çaldığını anlattı.
Suriyeliler, rejimin adamlarının bazen iş makineleri, bazen tankları kullanarak evleri hususi olarak yıkıp inşaat demirlerini ve yolları kazıyıp altyapı kablolarını almaya çalıştığını yineledi.
Hacer Esved bölgesindeki yıkım açıkça ortada
Rejimin en ağır biçimde saldırdığı bölgeler arasında yer alan Şam'ın çevresindeki Hacer Esved bölgesinin 30. Cadde Mahallesi'nde Esed rejiminin yürüttüğü savaşın yıkımı bölgeye girer girmez göze çarpıyor.
Binaların çoğu ya enkaz halini almış ya da savaşın doğurduğu tahribatın tüm izini taşıyor. Bir dönemin işlek mahallesi bugün adeta bir hayalet kasabayı andırıyor.
Bölgedeki okulda yazı tahtalarının ve sıralarının kırıldığı, okul malzemesinin parçalandığı ve toz içinde kaldığı görülüyor.
Bölgedeki tahribat, savaşın acı yüzünü gösteriyor.
Suriyeliler, rejimin bölgelerinde yürüttüğü savaşta tank ve top gibi her türlü silaha başvurduğunu anlatıyor. Rejimin keskin nişancılarının, bölge halkını "kuş gibi avladığını" yaralananları kurtarmaya gelenlerin de hedef alındığını aktarıyor.
"Tok gidiyor, aç geliyor, sonra yine para veriyorsun"
Suriye'deki Beşşar Esed rejiminin 30. Cadde ve çevre noktalarda kontrolü sağlamasının ardından buraya dönen Suriyeliler, AA muhabirine rejimin adamlarının halka uyguladığı "hırsızlık, rüşvet, haraç ve tacizi" anlattı.
Bölgeye dönen Suriyeliler, elektrik eksikliği, suya erişimin zorlukları, geçim sıkıntısına vurgu yaptı ancak rejimin zulmünün ortadan kalkmasıyla gelecekten "daha ümitli" olduğunun altını çizdi.
20 yaşındaki Faruk elHamvi, yaklaşık 8 ay önce bölgeye geri gelerek evinin altında küçük bir berber dükkanı açtı. Dükkan, bir plastik sandalye, bir ayna, önündeki tezgahta tıraş makineleri, makaslar, kenarda oturmak için sedir, yazıcıdan aldığı çıktılarla astığı resimlerden ibaret.
Hamvi, 2012'de bölgeden göçtükten sonra lise eğitimini ikinci sınıfta bırakmak zorunda kaldığını anlattı.
Savaş boyunca Şam içinde başka bölgelere "bombardıman altında" yürüyerek zorunlu göç ettiğini anlatan Hamvi, tekrar evlerine döndükleri zamanki duruma ilişkin "Evini yapmak, duvarını inşa etmek, dükkanını açmak istediğinde her kademede (Rejim'in adamlarına) para ödemek zorundaydık." dedi.
Hamvi, "Mahallemize dönmek için bile rejimden gidip belge almamız gerekiyordu. Filistin Güvenlik Merkezi'ne sadece girmek için bile 2 milyon Suriye Lirası (yaklaşık 150 dolar) para ödedik. İçeride her işlem için para ödüyorsun. Çatı inşa etmek istiyorsun para vereceksin. Evini onaracaksın, rejim para alacak. Dükkan açıyorsun 'ceza var' diyor, para veriyorsun ki rahat bıraksın. Sonra yine geliyor. Elektrik, su bağlıyorsun, sonra para veriyorsun. Sonra diğeri geliyor 'niye çektin' diyor. Ona bir daha para ödüyorsun. Tok gidiyor, aç geliyor, sonra yine para veriyorsun." ifadesini kullandı.
Suriyeli genç, rejimin yürüttüğü savaşla çocukluğunun elinden alınmasına rağmen gençliği için ümitli olduğunu yardımlarla ve çalışarak evini, hayatını yeniden kurmak istediğini belirtti.
"Yemeğimizi, ekmeğimizi, gazımızı, geçimimizi mahvettiler"
Suriyeli Kadın Umm Riyas, eşi ve beş çocuğu ile 2012'de 30. Mahalle'de Şam içinde başka bölgelere zorla göç etmek zorunda kaldıklarını anlattı.
Bölgeye 6 ay önce döndüklerinde küçük bir bakkal açtıklarını anlatan Umm Riyas, döndüklerinde evlerini yıkılmış ve "tamamen soyulmuş" bulduklarını dile getirdi.
Umm Riyas, "Evlerimize ancak rejimin adamlarına para ödedikten sonra dönebildik. Her şey için bir evrak eksik diyorlar, bunun için de para vermek zorunda kalıyorduk. Bize çok kötü muamele ettiler. Evlerimizi çalan, yıkan da onlardı." diye konuştu.
Evlerine dönebileceklerini rejimin adamlarının bildirdiğini ancak bundan sonra sürekli haraç ödemek zorunda kaldıklarını paylaşan Umm Riyas, "Bizim her şeyimizi bozdular. Yemeğimizi, ekmeğimizi, gazımızı, geçimizi mahvettiler. Çok ağır bedel ödedik." ifadesini kullandı.
Umm Riyas, "Rejimin zulmünden kurtulduğumuz için çok mutluyuz. Ümitliyiz, her zaman ümitliydik." dedi.
