Biraz medyanın yarattığı güzellik algısından dolayı, biraz da nadir görülmesinden dolayı mavi göz rengi, çoğu insana daha çekici gelmektedir. Fakat çoğu insan tarafından bilmiyor ki, mavi göz renginin kahverengi göze oranla dezavantajları bulunabilir. Gözleriniz ister mavi olsun ister kahverengi; göz renginiz ebeveynlerinizden aldığınız genetik miras tarafından belirleniyor ve nesilden nesile aktarılıyor. Ancak, bazen genetik varyasyonlar veya atalarımızın geçirdiği genetik mutasyonlar şaşırtıcı sonuçlara yol açabiliyor.
Birçok insanın lise düzeyinde biyoloji dersinden edindiği bilgilerin de etkisiyle, mavi göz hakkında edindiği yanlış algılar vardır. Halbuki, göz rengimiz gibi anne babamızdan miraz kalan faktörlerin incelenmesine dair çok geniş bir bilim dalı olan genetik, sanıldığı gibi basit ve tekdüze bir bilim dalı değildir ve göz renkleriyle de alakalı olmak üzere doğru bilinen birçok yanlış vardır.
Bu yanlışlardan bazılarını gidermek adında, mavi göz rengi ve mavi gözlü insanlarla ilgili enteresan bilgileri içeriğimizde derledik.
Mavi göz rengi nasıl oluşur?
Tüm göz renkleri, gözün iris denilen renkli kısmındaki 'melanin' denilen bir pigmentin miktarına bağlıdır. Yani, ''mavi ve yeşil gözlerde pigment yoktur'' şeklindeki algı yanlıştır. Kahverengi gözlerde mavi gözlere oranla, irisin arka tabakasında hatta bazen ön tabakasında, daha fazla melanin bulunur ki bu da gözün daha fazla ışığı emmesine sebep olarak göz rengini koyulaştırır. İris tabakalarında melanin bulunmayan gözler ise ışığı toplamak yerine dağıtır bu da daha fazla mavi ışık yansıtarak gözün renginin mavi görünmesini sağlar.
Bir çocuğun, göz rengi gibi genetik bilgilerini aldığı yer ebeveynlerinin kromozomlarıdır. Her bir ebeveynden gelen farklı genetik bilgiler, melanin miktarındaki farklılıkları da neden olur. Göz renginin belirlenmesine dair kromozomlarımız üzerinde de özel bir bölge vardır. Bu özel bölgelerde ise göz rengini belirlemeye yardımcı olan özel protein genleri vardır. Protein miktarı arttıkça melanin alımı da artar. Melanin alımı tek bir gen tarafından kontrol edilse de diğer genlerin de etkisi vardır. Dolayısıyla kahverengi göz rengine sahip ebevenynlerin mavi göze, mavi göz rengine sahip ebeveynlerin de kahverengi göze sahip çocukları olabilir.
Peki 'Mavi göz rengi sağlıksız olabilir' iddiası ne kadar doğru?
Göz renginin, belirli sağlık sorunlarıyla ilişkili olup olmadığı araştırmacılar tarafından hala araştırılan bir konu ancak günümüze kadar elde edilen bilgiler doğrultusunda, mavi gözün sağlık sorunlarına daha yatkın olduğu düşünülüyor. Bunun temel nedeni ise melanin eksikliği görülüyor. Göz kanseri, şeker hastalığı, sarı nokta hastalığı ve işitme kaybı gibi hastalıklar mavi gözlü insanlarda daha fazla görülebildiği düşünülüyor.
Bu hastalıklara dair, mavi gözlü insanların endişelenmesi gereken herhangi bir kesinlik yok. Özellikle, işitme kaybı ile mavi göz rengi arasında bir bağlantı kuramıyor olabilirsiniz. Bu bilgi sadece yüksek seslere maruz kalan açık renkli göze sahip insanların daha belirgin şekilde işitme kaybına uğramasından oluşuyor.
Mavi göz rengi hakkında enteresan bilgiler:
Dünya nüfusunun sadece %8'i mavi göze sahiptir.
Mavi gözlü insanların ortak bir atası olabilir.
Aslında hepimiz doğduğumuzda daha açık renk gözlere sahiptik.
Kahverengi pigment olmasına rağmen mavi pigment yoktur.
Mavi gözler ışığa karşı daha hassasdır.
Düşünülenin aksine mavi göz çekinik değildir.
Mavi gözlü insanların alkolizm riski daha yüksektir.
Mavi gözlüsünüz diye çocuğunuzun mavi gözlü olacağı algısı yanlıştır.
Dünya nüfusunun sadece %8'i mavi göze sahiptir.
Eğer mavi gözleriniz varsa, aslında oldukça seçkin bir grup içerisinde yer alıyorsunuz. Kahverengi insanların çoğu en azından bir defa 'keşke gözlerim renkli olsaydı' diye düşünmüştür ve renkli gözlü insanlar çoğumuza daha çekici gelir. Bunun sebebi belki de mavi gözün bu kadar az bulunmasıdır.
Ayrıca mavi gözlü insanlar en çok Kuzey Avrupa ülkelerinde görülür. Finlandiya ise %89 oranla en fazla mavi gözlü insan bulunan ülkedir.
Mavi gözlü insanların ortak bir atası olabilir.
Kopenhag Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmaya göre mavi göz renginin, yaklaşık 10 bin yıl önce, Karadeniz Bölgesi'nde tek bir insanda meydana geldiği tahmin edilen genetik bir mutasyon sonucu ortaya çıktığı düşünülüyor. Bu nedenle, Dünya'daki tüm mavi gözlü insanların, tek bir kişinin yarattığı genetik mutasyondan yani atadan geldiği düşünülüyor.
Aslında hepimiz doğduğumuzda daha açık renk gözlere sahiptik.
Bebekler doğduğunda göz renginin ileride ne olacağı bazen tahmin edilemiyor çünkü özellikle mavi göz rengi, en nadir görülen göz renklerinden biri olmasına rağmen bebeklerde oldukça sık karşılaşılıyor. İnsan gözünün pigmenti, doğduğunda tam miktarda olmadığı için çoğu bebek normalinden daha açık göz rengiyle doğar. Melanin hormonu ise zamanla arttığından dolayı büyüdükçe çoğu insanda göz rengi koyulaşır.
Kahverengi pigment olmasına rağmen mavi pigment yoktur.
Göz rengimizin, iris tabakamızdaki melanin hormonu miktarına bağlı olduğundan bahsetmiştik. Mavi gözler, kahverengi gözler gibi rengini pigmentten almaz. Nasıl ki denizlerin mavi renkte görünme sebebi, gelen ışığı dağıtmasından kaynaklı, aynı durum mavi gözler için de geçerlidir.
Mavi gözler ışığa karşı daha hassasdır.
Araştırmalara göre iristeki melanin hormonunun, gözün arkasını güneşten gelen UV ışınlarından koruduğu düşünülüyor. Mavi gözler; yeşil ve kahverengi gözlerden daha az melanin bulundurmasından dolayı da fotofobi denilen ışık hassasiyeti daha çok görülür.
Düşünülenin aksine mavi göz çekinik değildir.
En genel yanlış algılardan birisi de mavi gözün, az sayıda insanda bulunmasından dolayı çekinik bir gen olduğudur. Halbuki, mavi göz geni de kahverengi, yeşil gibi başka renkte gözler yaratabilen etkili bir gendir. Yani kısacası, kahverengi gözlü insanların da mavi gözlü çocukları olabilir.
Mavi gözlü insanların alkolizm riski daha yüksektir.
Bir bilim dergisinin çalışmasına göre, mavi gözlü insanların alkole bağlılık geliştirmesinin ihtimali daha yüksektir. Araştırmada, mavi göz rengine ve alkolizme sahip Avrupalı ve Amerikalıların oranı, kahverengi gözlü insanlarla kıyaslandığından daha fazla çıkmıştır. Ancak yine de buna dair bilimsel bir kesinlik yoktur.
Mavi gözlüsünüz diye çocuğunuzun mavi gözlü olacağı algısı yanlıştır.
Mavi gözün çekinik olmadığından da bahsetmiştik. Çoğumuz biyoloji derslerimizde çekinik - baskın gen olayını ve bu olayın 2 gene bağlı olduğunu öğrenmişizdir fakat aslına bakılırsa bir çocuğun göz renginin belirlenmesi bundan daha karmaşık çünkü göz rengi 2 tane genin etkisiyle değil 16 farklı genin etkisiyle belirleniyor. Kısacası, siz ve eşiniz mavi göz rengine sahip olsanız dahi çocuğunuzun kahverengi gözleri olabilir.
