Taliban Gerçeği

Afganistan Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na girerek Kabil'de de kontrolü sağlamasından sonra Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ülkeyi terk etti.

Hızla ilerleyen Taliban örgütü karşısında on binlerce kişi evlerini terk etti ve bir kısmı da komşu ülkelere kaçtı.

Afganistan, Amerika Birleşik Devletleri'nin en uzun savaşı oldu. Afganistan da savaş yorgunu bir ülke. Taliban’ın gelmesinin ardından Afganistan’da neler olacak? Taliban örgütü nedir? Amacı ne? Kurucuları kimdir? Haberimizde bahsettik.

Peki Taliban kimdir?

Afganistan'da faaliyet gösteren silahlı örgüt Taliban, Peştunlar'dan oluşan Sünni İslamcı grup.

Grup üyeleri kendilerini 'Afganistan İslam Emirliği' olarak tanımlıyor.

Taliban, 1994'te Afganistan'ın güneyindeki Kandahar kentinde ortaya çıktı.

1979'da başlayan iç savaşta Sovyet işgaline karşı savaşan gruplardan biriydi.

80'lerde Amerika Birleşik Devletleri'nin desteğiyle Sovyet güçlerine karşı savaşanlara Mücahit deniyordu.

Mücahitlerin içinden çıkan bu grup, daha sonra "talebe"nin çoğul hali olan "Taliban" ismini aldı.

Taliban, iki yıl içinde ülkenin büyük bölümünde kontrolü ele geçirdi.

Diğer mücahit gruplar ülkenin kuzeyine çekildi. 1996'da İslam Emirliği ilan edildi. Afganistan'da katı bir şeriat rejimi kuruldu.

Amerika Birleşik Devletleri'ni hedef alan 11 Eylül saldırıları Taliban rejiminin sonunu getirdi.

Amerikan yönetimi, El Kaide'ye güvenli liman olduğu için Afganistan'a savaş açtı, Taliban'ı devirdi.

Taliban lideri Molla Muhammed Ömer kayıplara karıştı.

Molla Ömer'in 2013'te öldüğü, iki yıl sonra oğlu tarafından doğrulandı.

Taliban'ın iktidarda olduğu beş yıl boyunca kadınlar kamusal hayattan dışlandı.

Okumalarına ve çalışmalarına izin verilmiyordu. Yanlarında erkek olmadan dışarı çıkmaları da yasaktı.

Taliban rejiminde Batı kültürüne de yasak getirildi. Kırbaç cezaları gibi uygulamalar vardı. Buda heykellerinin dinamitle havaya uçurulduğu görüntüler Taliban iktidarının simgelerinden biri oldu.

Taliban'ı iktidardayken sadece dört ülke tanıdı. Afganistan'ın güney komşusu Pakistan, kuzey komşusu Türkmenistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri.

Diğer ülkeler ve Birleşmiş Milletler, Kuzey İttifakı'nı muhatap kabul ediyordu. BM ve Amerika Birleşik Devletleri yaptırım uyguladı.

Taliban lideri Heybetullah AKHUNZADE kimdir?

Taliban'ın bugün dini lideri Heybetullah Akhunzade. İki numaralı ismi ve siyasi lideri ise Molla Abdül Gani Birader.

Taliban'ın dört kurucusundan biri olan Molla Birader, askeri stratejide ve komutan olarak öne çıkıyor. Molla Ömer'in kardeşiyle evli olan Molla Birader, aynı zamanda en güvendiği komutanlardan biriydi. Afganistan'ın eski Devlet Başkanı Hamit Karzai ile de aynı aşiretten geliyor.

Taliban ‘ın ortaya çıkışı

İşgal sona erdiğinde ülkede mücahit gruplar arasındaki çatışmalar başladı. 1992-1996 yıllarında ülkede yükselen kaos, 1994’te bir “talebe hareketi” olarak ortaya çıkan Taliban’ın iktidara gelmesine zemin hazırladı.

Nihai amacını “Afganistan’a İslam’a dayalı bir yönetim getirmek” olarak tanımlayan ve “öğrenciler” anlamına gelen Taliban, 1996’da Kabil’e girdi. Taliban yönetimi; Pakistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan tarafından resmen tanındı.

Taliban ‘ın amacı ne?

Taliban 2000'lerin başında kaybedilen gücü geri kazanmak istiyor. Örgüt ülkeye tekrar şeriatı getirmeyi ve parlamentoyu kaldırmayı amaçlıyor.

Taliban kaç kişiden oluşuyor?

2021 yılında 75.000 savaşçıları olduğu tahmin ediliyor.

Peki, Taliban’ın geçmişte yaptıkları neler?

Önceleri nispeten yumuşak bir görünüm veren örgüt Kabil'in ele geçirilmesinin ardından çok katı kurallar uygulamaya başladı.

Şeriata dayalı anayasal sistem yürürlüğe girdi. Hanefi mezhebi ön planda tutuldu.

Şeriatın gündelik hayatta uygulandığını takip etmek için Emr-i bil Maruf (iyiliği emretme) Bakanlığı oluşturuldu.

Hayatın her alanından soyutlanan kadınların çalışması, kız çocuklarının okula gitmesi ve eğitim alması tamamen yasaklandı.

Kadınlara peçe zorunluluğu erkeklere ise takke ve sakal mecburiyeti getirildi.

Sakalını kesenler için 6 aydan başlamak üzere hapis cezası verildi. Yüzü görünen kadınlar kırbaçlandı.

Afganistan Televizyonu'nun yayını durduruldu. Fotoğraf dahil her türlü görsel yayın ve müzik yasaklandı.

Erkeklere, evine en yakın camide 5 vakit namaz kılma mecburiyeti getirildi.

Emri bil Maruf görevlileri camilerde yoklama aldı.

Mazeretsiz camiye gitmeyenlere ağır yaptırım uygulandı.

Namaz surelerini bilmeyenler kırbaçlandı.

Bütün okullar medreseye dönüştürüldü. Ders kitaplarındaki görseller yok edildi.

Medreselerde' 3'üncü sınıftan itibaren tüm öğrencilere en az 3 metre olmak üzere sarık sarma mecburiyeti getirildi.

Ele geçirilen tüm bilgisayarlar TV kabul edilerek kırıldı.

'İslam devletine karşı gelenler' hain ilan edilerek doğrudan idam edildi.

Özellikle farklı mücahit gruplara mensup kişiler, yakalandıklarında şer ve fesat hükmü ile idam edildi.

Çok sayıda kişinin çeşitli sebeplerle eli kesildi.

İdamların ve el kesmelerin birçoğu cuma namazlarından sonra gerçekleştirildi ve halka izlettirildi.

Kesilen eller, şehrin merkezinde sergilendi.

Resmi kurumlarda Peştu dili mecbur edildi.

Toplu taşıma araçlarındaki aynalar, kadınlara bakılabileceği gerekçesiyle kaldırıldı.

ABD’nin Afganistan’dan çekilme süreci

22 haziran 2011’de Obama, Afganistan’daki askerlerin sayısını azaltacaklarını açıkladı. 29 Şubat 2020’de dönemin ABD Başkanı Donald Trump’ın Mayıs 2021’e kadar ABD askerini ülkeden geri çekmek için Taliban’la anlaşmaya sıcak baktığı belirtildi.

ABD Başkanı Joe Biden, 14 Nisan 2021’de ABD askerlerinin tamamının geri çekilmesi için süreci başlattı. ABD, 6 Temmuz’da bölgedeki en büyük askeri üssü olan Bagram Hava Üssü’nü tahliye etti.

Taliban 10 günde Afganistan'da kontrolü nasıl sağladı?

Taliban 10 gün içinde Afganistan'ın dört bir yanında ilerledi, kentlerin ve kasabaların kontrolünü ele geçirdi.

Taliban, Afganistan'da 6 Ağustos'ta yıllar sonra ilk kez bir vilayet merkezini ele geçirdi.

9 gün sonra 15 Ağustos'ta ise başkent Kabil'i de ele geçirerek 20 yıl sonra Afganistan'da yeniden kontrolü sağladı.

Yıldırım hızıyla ilerleyen Taliban savaşçıları karşısında on binlerce kişi evlerini terk etti, çoğu Kabil'e, bir kısmı da komşu ülkelere kaçtı.

Kabil'de kaosun yaşanırken, Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ülkeden kaçtı. Binlerce Afgan vatandaşı da aynısını yapmaya çalışıyor.

Afganistan'da bundan sonra ne olacak?

Afganistan'da neler yaşanacağı, Taliban'ın geçmiş uygulamalarına bakılarak tahmin edilebiliyor ancak yine de öngörülemeyen belirsiz bir gelecek söz konusu.

Taliban, yönetimi ele geçirdikten sonra farklı mesajlar vermeye çalışıyor.

Özellikle, 'kapsayıcı bir hükümet' kurulacağından bahsediliyor. Taliban'ın halihazırda eski hükümetten bazı siyasi liderlerle görüşmeler yaptığı belirtiliyor.

Şeriat hukukunun uygulayacağı ancak aynı zamanda tüm kesimler için 'güvenli' bir ortam oluşturulacağı yönünde açıklamalar yapılıyor.

Taliban'ın verdiği mesajlara güvenmeyen ve Taliban yönetimi altında baskıcı uygulamaların devam edeceğini düşünen geniş bir kitle de mevcut.