Muhalif. Özel
Darbecilerin ilk uygulamaları arasında Parlamentoyu, hükümeti feshetmek, milletvekillerinin dokunulmazlığını kaldırmak, temel hak ve özgürlükleri askıya alarak ülkede sıkıyönetim ilân etmek oldu. 6 Kasım 1983’e kadar üç yıldan fazla bir süre devam eden bu ara dönemde, Parlamento feshedildi ve TBMM’nin görev ve yetkileri MGK tarafından, Cumhurbaşkanı’nın görev ve yetkileri de MGK Başkanı olan Devlet Başkanı tarafından yerine getirildi.
12 Eylül 1980
Dönemin Genelkurmay Başkanı Org. Kenan Evren Başkanlığında, Kara Kuvvetleri Komutanı Org. Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Org. Sedat Celasun’dan oluşan Milli Güvenlik Konseyi (MGK) yönetime el koydu. Milli Güvenlik Konseyi’nin yaptığı açıklama ile, Hükümet, Senato ve Parlamento feshedildi. Siyasi Partilerin faaliyetleri durduruldu. Milletvekilleri ve Senatörlerin dokunulmazlıkları kaldırıldı. Tüm yurtta saat 05.00’den itibaren sokağa çıkma yasağı kondu. Anayasa yürürlükten kaldırıldı. Tüm sendikalar faaliyetten men edildi. Tüm dernekler kapatıldı. Yurtdışına çıkışlar yasaklandı.
13 Eylül 1980: Org. Kenan Evren, Devlet Başkanlığı görevini üstlendi. Milli Güvenlik Konseyinden yapılan açıklamada, AP Genel Başkanı Süleyman Demirel, CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit ve MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan’ın güvence altına alındıkları bildirildi.
14 Eylül 1980: DİSK, HAK-İŞ, TÜRK-İŞ ve MİSK yöneticilerine teslim olmaları için 15 Eylül günü saat 18.00’e dek süre tanındı. İşçi ve memur maaşlarına %70 zam yapıldığı ve tüm grevlere son verildiği açıklandı. - Alparslan Türkeş teslim oldu.
15 Eylül 1980: Tüm sendikaların, bankalarda bulunan paraları bloke edildi. Darbeden önce grevde bulunan 51.000 işçi işbaşı yaptı.
16 Eylül1980: Sendikacılar teslim olmaya başladılar.
17 Eylül 1980: Gözetim altında tutma süresi 15 günden 30 güne çıkarıldı.
18 Eylül 1980: Kenan Evren ve MGK üyeleri, TBMM’de törenle ant içtiler. AP’den 7, CHP’den 25, MHP’den 11, MSP’den 5 ve Bağımsızlardan 2 olmak üzere toplam 50 parlamenter gözetim ve güvence altına alındığı açıklandı.
20 Eylül 1980: Devlet Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Org. Kenan Evren, eski Deniz Kuvvetleri Komutanı emekli Oramiral Bülent Ulusu’yu Hükümeti kurmakla görevlendirdi.
21 Eylül 1980: Bülent Ulusu, Kabinesini açıkladı.
21 Eylül 1980: Değişiklik yapılan yeni Sıkıyönetim Kanunu yürürlüğe girdi.
22 Eylül1980: TÜRK-İŞ’e bağlı kapatılan sendikaların yeniden açılmasına karar verildi.
27 Eylül 1980: Hükümet programını, Milli Güvenlik Konseyine sundu.
10 Ekim 1980: MGK, faaliyetleri durdurulan sendikalara ‘kayyum’ tayinini öngören yasayı onayladı.
27 Ekim 1980: Geçici Anayasa açıklandı. Siyasi Partiler ve Sendikalar dışındaki kuruluşlara Kayyum tayinini öngören yasa, MGK’da kabul edildi.
30 Ekim 1980: Ecevit, CHP Genel Başkanlığı’ndan istifa etti.
7 Kasım 1980: Toplu olarak işlenen suçlarda gözaltında tutma süresi 30 günden 90 güne çıkarıldı. 34’ü tutuklu bulunan 44 eski milletvekili hakkında dava açıldı.
8 Kasım 1980: MGK bünyesinde, yurt dışında Türkiye aleyhindeki propagandaları izleyecek bir denetleme kurulu oluşturulduğu öğrenildi.
10 Kasım 1980: 10 Kasım 1980’de Onur Yayınları sahibi İlhan Erdost Mamak Askeri Cezaevinde dövülerek öldürüldü
3 Aralık 1980’de 18 yaşından küçüklere verilecek idam cezaları yaşam boyu hapis cezasına çevrilmesi yasanın emredici hükmü olmasına karşın 17 yaşındaki Erdal Eren asılarak idam edildi.
--
Cumhuriyet Gazetesi ise 12 Eylül 2000 tarihli sayısında darbenin sonuçlarını rakamlarla şu şekilde özetlemiştir:
650.000 kişi gözaltına alındı.
1 milyon 683 bin kişi fişlendi.
Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı.
7 bin kişi için idam cezası istendi.
517 kişiye idam cezası verildi.
Haklarında idam cezası verilenlerden 50'si asıldı (26 siyasi suçlu, 23 adli suçlu, 1'i Asala militanı).
İdamları istenen 259 kişinin dosyası Meclis'e gönderildi.
71 bin kişi TCK'nin 141, 142 ve 163. maddelerinden yargılandı.
98 bin 404 kişi örgüt üyesi olmak suçundan yargılandı.
388 bin kişiye pasaport verilmedi.
30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı.
14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.
30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti.
300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.
171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi.
937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.
23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu.
3 bin 854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hâkimin işine son verildi.
400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi.
Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi.
31 gazeteci cezaevine girdi.
300 gazeteci saldırıya uğradı.
3 gazeteci silahla öldürüldü.
Gazeteler 300 gün yayın yapamadı.
13 büyük gazete için 303 dava açıldı.
Kaynak: TBMM Raporu
