Veto güçlü ama kolay aşınabilir bir koz
RUSYA’nın Ukrayna’ya saldırısı Doğu ve Batı arasında belli ölçülerde tarafsızlık politikası sürdüren İsveç ve Finlandiya’yı taraf seçmeye zorladı.
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğinin gündeme gelmesi, Doğu’daki komşuları ile tarih boyu sağlanmış olan zor dengenin sürdürülemeyeceği korkusunu yansıtıyor.
Ukrayna’nın başına gelenleri gördükten sonra, bu iki kuzey ülkesinin NATO’ya neden demir atmak istediklerini anlamak zor değil.
Evet, NATO’nun tam bir güvenlik desteği sağlayıp sağlayamadığı, karar süreçlerindeki eşit ağırlık sorunu ciddi biçimde tartışmalı.
Ancak zamanında Fransa Devlet Başkanı Emanuel Macron’un “beyin ölümü gerçekleşti” dediği NATO, Rusya’nın hayat öpücüğü sayesinde yeniden toparlanıyor.
O sırada Macron’u bu teşhisi nedeniyle ağır biçimde eleştiren ve 29 Kasım 2019’da, “Sayın Macron, önce sen kendi beyin ölümünü kontrol ettir” sözleriyle suçlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Macron’un, Washington’un NATO’ya danışmadan Suriye’den askerlerini çekmesini ve Türkiye’nin Suriye’deki operasyonlarını eleştiren tavrını hedefe koymuştu.
Tabii ki Erdoğan Macron’a karşı NATO’yu savunmuyordu. İşin doğrusu Erdoğan’ın da NATO ile ilişkileri iktidarının başından beri oldukça krizli.
SONUÇSUZ PAZARLIKLAR
AKP iktidarı döneminde Türkiye ile NATO arasındaki ilişkiler soğuk savaş sonrası dönemin en krizli ilişkileri oldu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Batı karşıtlığını iç politikada elverişli bir pozisyon olarak kullanırken zemin kaybettiğini ve tabii ki Türkiye’ye zemin kaybettirdiğini fark etmedi. Ya da umursamadı.
NATO içinde birkaç kez veto silahını kullandı, önceleri yürekleri ağızlara getirdi ama sonra karşı taraf sorunları nasıl aşacağını öğrendi.
2009 yılında Danimarka eski Başbakanı Anders Fogh Rassmussen’in NATO Genel Sekreterliği’ne aday gösterilmesine Erdoğan “Hayır” dedi.
Rassmussen’in, Hz. Muhammed ile ilgili karikatüre tepki gösteren İslam dünyasından, “Düşünce ve ifade özgürlüğü” gerekçesiyle özür dilemeye yanaşmamasının yanı sıra Roj TV’nin Danimarka’dan yayınlarına devam etmesi de vetonun gerekçeleri arasındaydı.
Bu konuda bir uzlaşma çıkmadı ama Müttefik Kara Komutanlığı’nın Türkiye’de olması ve iki Genel Sekreter yardımcılığından birine bir Türk’ün getirilmesi koşuluyla Erdoğan vetosunu kaldırdı.
Büyükelçi Hüseyin Diriöz 2013 yılına kadar NATO Genel Sekreter Yardımcısı olarak görev yaptı fakat Türkiye son anda vetosunu çekti ve Rassmussen Türkiye’nin aday gösterdiği Afganistan Büyükelçisi Başat Öztürk’ü değil, bir Alman’ı seçti.
Türkiye, birkaç yıl içinde böylece bertaraf edildi.
Erdoğan Mavi Marmara olayından sonra da 2010 yılında NATO ile İsrail arasında işbirliği anlaşmalarına veto koydu. Ama vetosunu, NATO Suriye ile sınıra Patriot füzeleri yerleştirince 2012’de kaldırdı.
Üç yıl sonra bu füzeler de Suriye’den füze tehdidi kalmadığı gerekçesiyle Türkiye’den geri çekildi.
EN CİDDİ PAZARLIK KARTIDIR
DIŞ politikada, veto kartı bir ülkenin eline çok sık geçmez. Bu kartı, ileri geri her fırsatta, hesapsızca kullanmak hele de iç politika malzemesi haline getirmek bir ülkenin kozlarını heba etmektir.
Ulusal meseleler pazarlık masalarına salkım saçak yatırılırsa,
sorunların içini boşaltılır. Veto kozu da çarçur edilmiş olur.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine karşı olduğunu söylüyor.
Roj TV’nin yayınları, PKK ve Fethullah Gülen’cilerin iadesi ve Türkiye’nin 2019 yılında düzenlediği Suriye operasyonu nedeniyle Baltık ülkelerinin koyduğu silah ambargosunun kaldırılmasını istiyor.
Aslında her biri ciddi sorunlar, ama bir torbaya tıkıştırılıp verip veriştirerek, veto silahı sallanarak çözümlenebilecek konular değil.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın, veto kartını sallaması uluslararası kulislerde de bir iç politika çıkışı olarak yorumlanıyor ve aşılabileceği görüşü ağır basıyor.
Rasmussen olayında ABD Başkanı Obama Türkiye’ye gelmişti.
Şimdi ise ABD Başkanı Joe Biden’dan bir telefon bile yok. Biden, İsveç ve Finlandiya liderlerini Washington’a davet ederken, Dışişleri Bakanı Antony Blinken Türkiye’nin vetosu ile ilgili şunları söylüyor: “Türkiye’nin karşı çıkmasına rağmen, Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılacaklarına eminim.”
Yani, veto kartının masaya sürülmesine pek aldırmıyor mu ABD?
Zaten mesele İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmalarının engellenmesi değil, Türkiye’nin istediğini alıp alamayacağıdır.
