Yeni Antibiyotik Çağı’na hoş geldiniz

Yapay Zekâ’nın nelere kadir olduğunu önümüzdeki 10 yıl içinde daha net göreceğiz. Şu an bile bu konudaki mucizelere tanıklık ediyoruz. Haberin kaynağı Guardian. Gazetenin bilim editörü Ian Sample, yapay zekâ aracılığıyla, antibiyotiklere en dirençli bakterilerden ikisine karşı, güçlü bir antibiyotik geliştirildiğini yazdı.

Bakterilerden biri, Acinetobacter Baumanii; diğeri ise Enterobacteriaceae

Acinetobacter Baumanii, toprak orijinli bir organizma, hastanelerdeki bulaş kaynaklarından biri. "Hastane Enfeksiyonu" jenerik ismiyle bilinen bir etken. Yaş ve kuru zeminlerde varlığını sürdürebiliyor. Tehlikeli olan yanı da bu. Sadece, ıslak zeminde hayatiyetini sürdüren bir mikroorganizma olsa, kuru temizleme ve dezenfeksiyonla ortamdan kaldırılabilir ama her iki zeminde de yaşamını sürdürebildiği için "survive" kabiliyeti yüksek. Bu arada her deneyimden canlı çıkabildiği için kullanılan antibiyotiklere karşı da her seferinde yeni ve ayrı bir direnç oluşturabiliyor.

Diğeri, Enterobacteriaceae ise barsak konakçısı bir bakteri grubuna mensup. El ve vücut temizliğine dikkat edilmeyen durumlar sebebiyle ağız ve burun boşluklarında, bazan da kadın genital kanalında kendine konak yaratabiliyor. Birden çok konakta yaşama becerisi, bu bakteriyi de yüksek survive seviyesine çıkarıyor ve bu bakteri de kullanılan antibiyotiklere ayrı bir direnç geliştirebiliyor.

Haber şu: Her iki bakteriye karşı, yapay zekâ kullanılarak çok güçlü bir antibiyotik geliştirildi. İlaç üretim prosesi ile ilgili makale "Cell" adlı bilimsel dergide yayımlandı. Prosesi özetlemek gerekirse;

Yapay zekaya, bakterileri öldüren 2 bin 500 molekül tanıtıldı. Algoritma, bu 2 bin 500 veriyi işledikten sonra, bilim insanları ilaçlarda kullanılan 6 bin dolayında "yapıtaşı"nı yapay zekaya tanımlattı. Algoritma 2 bin 500 öldürücü molekül ile ilaçların terkibinde bulunan 6 bin temel maddeyi çaprazlayarak, ilk aşama üretimi gerçekleştirdi. 6 bin yapıtaşı ile ilk işlemleri başaran yapay zekaya bu kez 1,5 milyar adet yapıtaşı tanımlatıldı. 3 günlük işlemin ardından, yapay zekâ 23 ayrı antibiyotik prototipi sundu. Bu 23 prototip söz konusu dirençli bakterilere uygulandı ve sonuçta elde edilen 23 prototipin 2'sinin Acinetobacter Baumanii ve Enterobacteriaceae bakterilerine karşı etkili olduğu anlaşıldı.

Yapay zekanın buradaki işlevinin "süreci olabildiğince hızlandırıp, sonuca giden yolu çok çok kısalttığını" söylememize gerek yok sanırım. Geleneksel yollarla, 2 bin 500 molekülün 1,5 milyar yapıtaşı ile işleme tabi tutulması için 107 milyonun üzerinde deney yapılması gerekiyor. Bunun için gerekli kişi ve zaman sayısını elde etmek uzun zamanı ve finansmanı gereksiniyor. Yapay zekâ, minimum sayıda kişi ve en kısa zaman aralığında bu işi yaparak, buluş süresini kısaltıyor.

Bulunan antibiyotiğe uzay yolculuğundaki robot Hal'ın adına izafeten "Halicin" adı verildi.

Araştırma ekibindeki bilim insanları, gelecekte yapay zekâ yardımıyla "minimum zaman", "minimum eleman", "minimum finansman" ile bakterileri "nokta atışı" yok edecek "maksimum etkili" antibiyotikler üretilebileceğini belirtiyorlar. Bu arada, yeni jenerasyon antibiyotikler sayesinde, bakterileri öldürürken, "yararlı mikroorganizmalar"a zarar verilmesi de önlenebilecek. Barsak, kulak-burun-boğaz ve organların "normal florası"nın ölümüne yol açmayarak, vücudun direnci de korunacaktır.

Neden?

Geleneksel antibiyotikler, girdikleri yerde yararlı-zararlı ne varsa yokediyor. Yapay zekanın üretimiyle elde edilecek antibiyotikler ise sadece zararlı olanları ortadan kaldırmaya odaklı olacak. Savaşta, düşmanı ateş altına alırken, kendi birliklerinin üzerine de ateş açan bir ordu düşünün; bir de nokta atışı koordinatlar ile atış yapan siber orduyu düşünün. Yeni nesil antibiyotikler, siber ordular gibi olacak.

"Yeni Antibiyotik Çağı"na hoş geldiniz.