Kim çatladı kim patladı?
Asgari ücret açıklandıktan sonra, birileri hemen çatlamış, patlamış.
Bunu; Erdoğan, partisinin Bursa 8. Olağan İl Kongresi’nde konuşurken, söyledi.
“Hiç şüphesiz son günlerin en çok tartışılan konusu 22 bin 107 TL olarak belirlenen asgari ücret rakamıdır. Hemen birileri çatladı, patladı. Kusura bakmasınlar çatlasanız da patlasanız da biz atacağımız adımları hesaplayarak atarız.” dedi.
Gazetecilikte bir haberin eksiksiz ve doğru bir şekilde aktarılabilmesi için altı temel soruya yanıt aranması öngörülür: Ne? Ne zaman? Nerede? Nasıl? Neden? Kim?
Erdoğan’ın bu sözlerini habere dönüştüren haber merkezlerinin, bu soruların tümüne cevap bulabildiği söylenemez.
“Ne?”, “Ne zaman?”, “Neden?” sorularının cevabını bulabiliyoruz.
“Çatlanılmış patlanılmış”; “Ne?” sorusunun yani “Olay nedir? Haberin konusu nedir?” sorusunun cevabıdır.
“Asgari ücret açıklanınca…”; “Ne zaman?” sorusunu cevaplar.
“Asgari ücretin açıklanan oranı”; olayın “Neden?”idir.
Lakin “Kim çatlamış patlamış?”, “Nerede çatlamış patlamış?”, “Nasıl çatlamış patlamış?” sorularının cevabı yoktur.
***
Aslında “Kim?” sorusunun cevabı “nasıl” ve “nerede” sorularının cevabına da ışık tutar.
Mesela patlayan Trump olsaydı; nerede (Amerika’da), nasıl (mektup yazarak, tweet atarak) patladığını düşünebilirdik.
Çatlayan Merkel olsaydı; nerede (Almanya’da), nasıl (“Üff” diyerek”) çatladığını tahmin edebilirdik.
Erdoğan "Türk yükseköğretim sistemi ileri bir seviyeye ulaştı. Üniversite sayımızı 77'den 207'ye çıkardık. Almanya'dan çok çok ilerdeyiz onu söyleyeyim, Merkel'e 8 milyon 400 bin üniversite gençliğimiz var deyince şöyle bir üff dedi" demişti. “Üff” demesi kıskanmak (çatlamak) değilse, Nedir?
***
Bir haberde, “çatlayanların patlayanların” asgari ücrete tepki gösteren muhalefet olduğu iddia ediliyordu. Başka bir haberde göre “çatlayanlar patlayanlar” asgari ücretlilerin kendisiydi.
Bütün bunlar; açıklamanın bütünüyle örtüşmeyen, doğrulanmaya muhtaç iddialardır.
Patlayan; muhalefet ise eğer, bu anlaşılabilir. Ama niye çatlasın? Bu sorunun cevabı yok.
Eğer söylemin muhatabı asgari ücretlilerin kendisiyse, yine olmuyor.
Erdoğan aynı konuşmasında “Yüzde 30 artış Merkez Bankamızın 2025 yılı enflasyon hedefinden yüksek” açıklaması yaptı. Yani yapılan, iyi bir şey.
Mehmet Şimşek: “Mevcut asgari ücret seviyemiz Romanya, Bulgaristan, Meksika, Çin, Brezilya, Güney Afrika, Endonezya, Rusya, Mısır ve Hindistan’dan yüksek” dedi. Yani bu da iyi bir şey.
İyi bir şeye olumsuz bir tepki gösteriliyorsa, bu; öfke (patlamak) ve kıskançlıkla (çatlamak) açıklanamaz, iyilik bilmezlikle (nankörlük) ifade edilir.
Zaten Erdoğan, Gaziantep'te işçilere konuşurken “İş beğenmiyorlar…Ne diyor birileri 'iş yok'... Nankör nankör bunlar. Yan gelip yatarak para kazanmak istiyorlar. İş arayana, aş arayana ekmek var. Ama yan gelip yatarak parayı istersen kusura bakma o yok." demişti.
Yani Bursa’daki konuşmasında muhatap; asgari ücretliler olsaydı “çatladılar, patladılar” denmez, bunca iyiliğe karşılık gösterdikleri tepki nedeniyle “Nankör, nankör bunlar!” denirdi.
***
Kılıçdaroğlu olsaydı, “Patlayan Kılıçdaroğlu’dur.” diye düşünebilirdik. Zaman zaman patladığına tanıklık etmişliğimiz var.
Bahçeli, özellikle grup konuşmalarında patlar. Ama asgari ücret konusunda patlayacağı söylenemez.
Süleyman Soylu patlamışsa bile, artık ne yapıyor ne ediyor haberimiz olmuyor, bilemeyiz.
Özgür Özel, zaten patlamaz…
Doğu Perinçek, konu “terör iltisaklı” Kürtler değilse, hiç patlamaz.
Yani “Kim?” sorusunun cevabı henüz eksiktir.
***
Süleyman Soylu demişken, şu ifadelerini atlamak haksızlık olur:
“Görecekseniz temmuz ayından itibaren ülkemin ekonomisi öyle bir atağa kalkacak, öyle bir sıçrayacak ve büyüyecek ki etrafımızdaki Almanya'sı, Fransa'sı, İngiltere'si, İtalya'sı ve hele o her şeye burnunu sokan ABD'si de çatlayacak, patlayacak." demişti.
5 Haziran 2021’de yaptığı konuşmada söz konusu, 2021 Temmuzuydu.
Tek cümlelik ifadesinde haber öğelerinin hemen hemen tümünü sığdırabilmesi takdir edilecek bir başarıdır. Cümlede “Nasıl?” dışında tüm soruların cevabı vardır. İletişim fakültelerinde örnek ifade olarak okutulmalıdır.
Burada hangi ülkenin çatlayacağı, hangisinin patlayacağı ayrımı gözetilmemiştir ama patlayacak olanın Amerika, çatlayacak olanın Almanya olduğu tahmin edilebilir.
***
Bir de kaynanalar var… Çatlayacak olanlar yani.
“Geldi gelin kınası/Ağlasın kız anası
Oğlan bizim kız bizim /Çatlasın kaynanası”
Ama o da konumuzla alakalı değil.
