Zengin ülkelerin pazarlığı

Petrol ve doğalgaz devi Azerbaycan’da, fosil yakıtların (petrol, doğalgaz ve kömür) neden olduğu iklim krizi meselesi konuşuldu günlerce. Onlarca ülkenin katıldığı diplomatik görüşmeler para yüzünden çıkmaza girdi. Seller, yangınlar, rekor kıran sıcaklıklar, aşırı hava olayları nedeniyle milyonlarca insan kayıplar yaşıyor. Doğa kaybediyor. İnsanlar acı çekiyor. Çocuklarımızın hayallerinden çalınıyor.

Yeni bir yıla çeyrek kala, umutlarımızı yitirmeden 2024’teki küresel ısınmanın insani maliyetine şöyle bir bakalım.  

Ocak

• Kayıtlara geçen en sıcak yılın 2023 olduğu haberleri yapıldı. Dünyanın en büyük kirleticisi olan Çin, ölümcül aşırı hava koşullarının damgasını vurduğu, tarihteki en sıcak yılını yaşadı.
• Tatlılar da iklim krizinden nasibini aldılar. Hindistan ve Taylan’daki kuraklığın ardından şeker fiyatları 2011’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı.
• Azerbaycan Ekoloji ve Doğal Kaynaklar Bakanı ve devlet petrol şirketi SOCAR’da 26 yıl üst düzey yönetici olarak çalışan Muhtar Babayev COP29 başkanlığına seçildi.
• Bir çalışmaya göre, ortalama bir litre şişe suda yaklaşık 240 bin plastik parçacık bulunduğu belirlendi.

Şubat

• Aylarca süren kuraklık Güney Afrika'yı etkisi altına aldı. Temel tahıl olan mısırın en çok ihtiyaç duyduğu Şubat ayında yağmur yağmadı. Mahsuller öldü. Sığırlar öldü.
• Antarktika 40 dereceye kadar yükselen sıcaklıklar gördü. Kıta 2002 ile 2023 yılları arasında yılda ortalama 150 milyar mt buz kaybetti.
• İstanbul Aydın Üniversitesi Beslenme ABD Gıda Güvenliği Programında yapılan bir doktora çalışması, İstanbul’da satılan midyelerin büyük bölümünde mikroplastik içerdiğini gösterdi.

Mart

• Hava ve okyanustaki sıcaklık rekor seviyeye ulaştı.  
• Binlerce balık türünü besleyen 400 tür mercana ev sahipliği yapan Avustralya’nın Büyük Set Resifi’nde kitlesel bir beyazlama yaşandı. Bu kayıtlara geçen dördüncü ve en büyük beyazlama olayıydı.
• Uzmanlar atıklardan kaynaklanan 1.200 büyük metan sızıntısının iklim hedeflerini etkileyeceğini açıkladı.
• İklim değişikliğinin gezegeni ısıttıkça açık hava türbülanslarının arttığı açıklandı.

Nisan

• Dünya genelinde kayıtlardaki en sıcak Nisan ayı yaşandı. Aşırı sıcaklık nedeniyle Bangladeş, Hindistan ve Filipinler'de okullar kapandı.
• Kenya hükümeti ülkede 12 milyondan fazla çocuğun iklim şokları ve stres etkenleriyle ilişkili risklerden etkilendiğini açıkladı.
• Türk bilim insanları, İklim değişikliğinin etkisini net bir şekilde ortaya koyan Güney Okyanusundaki Horseshoe Adasında binlerce buzdağı gözlemlediler. 

Mayıs

• Gezegeni ısıtan kirliliği dev bir vakum gibi atmosferden çekmek için tasarlanan dünyanın en büyük tesisi İzlanda’da faaliyete geçti.
• Venezuela modern zamanda tüm buzullarını kaybeden ilk ülke oldu.
• Brezilyada sel felaketi yaşandı.
• Biyoçeşitlilik kaybının bulaşıcı hastalık salgınlarının en büyük çevresel nedeni olduğu tespit edildi.
• Güney Vietnam’da kitlesel balık ölümleri gerçekleşti

Haziran

• Brezilya'nın Pantanal sulak alanlarında yirmi yıldır çıkan en kötü orman yangınları bir milyondan fazla hektarı kül etti.
• Londra’dan Singapur’a giden uçakta bir yolcunun ölümüne, 30 kişinin yaralanmasına  neden olan şiddetli türbülansın nedeni olarak iklim krizi açıklandı.
• Meksika’da bir süredir devam eden yüksek sıcaklıklar yüzünden yüzlerce “uluyan maymun” ağaçlardan düşerek yaşamını yitirdi.
• MGM’nin verilerine göre Türkiye’nin neredeyse %70 lik kısmı şiddetli kuraklık yaşadığı açıklandı.

Temmuz

• Sicilya’nın bazı kısımlarında yetersiz su kaynakları nedeni ile turistler geri çevrildi.
• Avustralya’dan iklim aktivisti Laura Davy, bir kömür santraline karşı yapılan iklim protestosuna katıldığı için üç ay hapis cezasına çarptırıldı.

Ağustos

• Avrupa, kayıtlardaki en sıcak Ağustos ayını yaşadı ve kayıtlardaki en sıcak yazını geride bıraktı.
• Yüksek sıcaklıklar kuraklık ve yangın riskini artırdı. Türkiye’de Karabük, Manisa ve Muğla’da orman yangınları çıktı. Bir orman yangını Atina'ya doğru hızla ilerledi. Roma'nın kuzeyindeki bir doğa rezervi alev aldı. 
• Güney İtalya'da zeytinler dallarında soldu.

Eylül

• Zengin, fakir dünya sular altında kaldı. Çatışmaların insanları defalarca evlerinden ettiği Çad ve Nijerya'da seller yüz binlerce insanı yerinden etti ve ekinleri yok etti.
• Dünyanın bir diğer tarafında, Kasırga Helena güney Amerika Birleşik Devletleri'nin çoğunda bir yıkım yaşattı. Yaklaşık 230 kişi öldü.
• Türkiye’nin birçok ilinde sağanak sel ve fırtına hayatı felç etti. AFAD’dan yapılan açıklamaya göre 31 ilde 405 sel ve su baskını, 62 heyelan, 204 mahsur kalma olayı yaşandı.
• İzmir Körfezi’nde kirliliğin etkisiyle çok sayıda ölü balığın kıyıya vurduğu görüldü.

Ekim

• İspanya'nın Valensiya kentinde olağanüstü bir sel yaşandı . Bir kasabada, bir yıllık yağmur sekiz saat içinde düştü. Valensiya'da yüzlerce ölüm kaydedildi.
• Ülkemizde Denizli’de yangında 400 hektar yok oldu.

Kasım

• New York City, kuzeydoğu Amerika Birleşik Devletleri'nin olağanüstü kurak bir sonbahar mevsiminden sarsılmasıyla nadir görülen bir kuraklık uyarısı yayınladı. Sonbahar yaprakları çıraya dönüşürken bölge genelinde çalı yangınları çıktı.
• 11-24 Kasım COP29 Toplantısı yapıldı. İklim Krizi meselesinin çözümünde umutlu adımlar atılamadı.

Gelişmekte olan ülkeler “iklim krizine uyumlanabilmemiz ve zararlarımız için en az 1.3 trilyon dolara ihtiyacımız var” dediler. 250’den başlayan zengin ülkeler “300 milyar dolar verebiliriz” diyerek pazarlığı tamamladılar. Bu gün İklim Krizi pazarlığı lehlerine sonuçlanan zengin ülkelerin karşısına bir gün gelecek Dünya çıkacak. Dünya bu güne kadar cömertçe verdiği su, hava, çiçek, böcek için pazarlık yapacak. Bu gün yoksul ülkeleri ikna eden zengin ülkeler, o gün geldiğinde bakalım Dünyayı nasıl ikna edecekler?